محمد ابراهیم بنی‌حبیب؛ محمد حسین پورمحمدی
دوره 2، شماره 3 ، آبان 1389، صفحه 123-132
چکیده
در حالت تخلیه سریع به علت وجود فشار آب منفذی در بدنة سد و حذف نیروی آب روی شیب بالادست، که به افزایش پایداری کمک می‌کند، شیب بالادست در حالت بحرانی قرار می‌گیرد. برای تحلیل پایداری در این حالت، با روش‌های مختلف ارزیابی ضرایب اطمینان، از برنامة SEEPE/W و SLOPE/W استفاده شد. با استفاده از روش‌های مختلف تحلیل پایداری در حالت تخلیه سریع ...
بیشتر
در حالت تخلیه سریع به علت وجود فشار آب منفذی در بدنة سد و حذف نیروی آب روی شیب بالادست، که به افزایش پایداری کمک می‌کند، شیب بالادست در حالت بحرانی قرار می‌گیرد. برای تحلیل پایداری در این حالت، با روش‌های مختلف ارزیابی ضرایب اطمینان، از برنامة SEEPE/W و SLOPE/W استفاده شد. با استفاده از روش‌های مختلف تحلیل پایداری در حالت تخلیه سریع با سرعت‌های تخلیة یک، دو، چهار و شش متر در روز ضرایب اطمینان ارزیابی شدند و روش‌های مختلف در هر کدام از این سرعت‌های تخلیه مورد مقایسه قرار گرفتند. روش‌های مورگان اشترن- پرایس، اسپنسرو بیشاب و روش‌های اول و دوم مهندسین ارتش آمریکا نتایج یکسانی را برای مقادیر ضرایب اطمینان درحالت تخلیه سریع ارائه می‌دهند و روش معمولی از روند هیچ‌کدام از روش‌های ارزیابی ضریب اطمینان در حالت تخلیه سریع تبعیت نمی‌کند. بدینترتیب روش‌هایی که فقط تعادل لنگرها یا تعادل لنگرها و نیروها را با هم درنظر می‌گیرند، ضریب اطمینان در حالت تخلیه سریع را نزدیک به هم ارزیابی می‌کنند. درصد کاهش ضرایب اطمینان در حالت تخلیه سریع در هرکدام از سرعت‌های ثابت فوق‌الذکر با ضرایب اطمینان به دست آمده با روش‌های مختلف در حالت نشت دائمی بهصورت نمودار مقایسه شده، این نتیجه حاصل شد که ضریب اطمینان در روش مورگان اشترن- پرایس و در حالت تخلیه سریع با سرعت تخلیه شش متر بر ثانیه نسبت به نشت دایم به ترتیب حداقل، حداکثر و متوسط پنج درصد، 56 درصد و 26 درصد کاهش می‌یابد.
جعفر دستورانی؛ علی فضل‌الهی؛ علی سلاجقه؛ قاسم دستورانی
دوره 2، شماره 3 ، آبان 1389، صفحه 133-142
چکیده
دبی موثر بار معلق، که بیشترین رسوب معلق را در مقایسه با سایر دبی‌ها در رودخانه‌ها حمل و شرایط بستر را تحت کنترل دارد، معیاری در ارزیابی وضعیت آب از نظر رسوب است. عمدتاً عقیده بر این است که دبی موثر بار معلق، دوره بازگشت 1.5 ساله داشته، برابر با دبی سطح مقطع پر و دبی غالب رودخانه‌ها است. بهمنظور بررسی انطباق دبی ...
بیشتر
دبی موثر بار معلق، که بیشترین رسوب معلق را در مقایسه با سایر دبی‌ها در رودخانه‌ها حمل و شرایط بستر را تحت کنترل دارد، معیاری در ارزیابی وضعیت آب از نظر رسوب است. عمدتاً عقیده بر این است که دبی موثر بار معلق، دوره بازگشت 1.5 ساله داشته، برابر با دبی سطح مقطع پر و دبی غالب رودخانه‌ها است. بهمنظور بررسی انطباق دبی موثر بار معلق و دبی با دوره بازگشت 1.5 سال، براساس داده‌های دبی جریان روزانه و حمل رسوب معلق در ده ایستگاه آب‌سنجی واقع بر روی رودخانه‌های حوزه آبخیز دریاچه نمک ابتدا تابع چگالی احتمال جریان روزانه و سپس منحنی سنجه رسوب ترسیم شد. در مرحله بعد با به‌کارگیری و ضرب ضرایب منحنی سنجه رسوب در تابع چگالی احتمال جریان روزانه، تابع چگالی احتمال رسوب معلق ترسیم شد که حالت مضرس داشته، مقدار پیک آن، دبی موثر بار معلـق است. در نهایت دوره بازگشت آن بر روی سری جریان حداکثر سالانه به روش تجربی ویبول محاسبه شد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که انطباقی بین دبی موثر بار معلق و دبی با دوره بازگشت 1.5 سال وجود ندارد و نسبت مقدار دبی موثر بار معلق به مقدار دبی با دوره بازگشت 1.5 سال بین 1.03 تا 16.8 تغییر می‌کند. با وجود این، انجام تحقیقات بیشتر تا رسیدن به یک نتیجه قطعی ضروری است.
سید حمیدرضا صادقی؛ غلامرضا شجاعی؛ حمیدرضا مرادی
دوره 2، شماره 3 ، آبان 1389، صفحه 143-149
چکیده
نوع و شدت فرسایش خاک در یک منطقه تابع شرایط اقلیمی، پستی و بلندی زمین، خاک و کاربری اراضی بوده که در این میان اهمیت کاربری اراضی به دلیل نقش موثر انسان بر آن نسبت به دیگر عوامل زیادتر است. در این تحقیق برای بررسی ارتباط کاربری اراضی با فرسایش خاک، حوزه آبخیز مندریجان واقع در سراب حوزه سد زاینده‌رود با مساحت 23000 هکتار انتخاب شد. بهمنظور ...
بیشتر
نوع و شدت فرسایش خاک در یک منطقه تابع شرایط اقلیمی، پستی و بلندی زمین، خاک و کاربری اراضی بوده که در این میان اهمیت کاربری اراضی به دلیل نقش موثر انسان بر آن نسبت به دیگر عوامل زیادتر است. در این تحقیق برای بررسی ارتباط کاربری اراضی با فرسایش خاک، حوزه آبخیز مندریجان واقع در سراب حوزه سد زاینده‌رود با مساحت 23000 هکتار انتخاب شد. بهمنظور انجام تحقیق از نقشههای کاربری اراضی و سیمای فرسایش خاک تهیه شده با استفاده از تصاویر ماهوارهای MSS سال 1979، TM سال‌های1990 و 1998 و همچنین ETM مربوط به سال 2002 استفاده شده است. سپس ارتباط وسعت هر یک از کاربری‌های اراضی با وسعت اشکال فرسایش و همچنین حضور هر یک از آنها به ترتیب با استفاده از روابط رگرسیونی و آزمون کایاسکوئر ارزیابی شد. نتایج به دست آمده از تحقیق بیانگر ارتباط معنیدار اکثر کاربری‌ها با انواع فرسایش، خصوصاً فرسایش سطحی متوسط به شکل توان سوم با حداقل ضریب تبیین 81 درصد و حداکثر خطای تخمین 39.65% است. نتایج آزمون کایاسکوئر نیز بیانگر عدم ارتباط معنیدار نوع کاربری اراضی با حضور اشکال فرسایش و ارتباط معنیدار عمده کاربری‌ها با وسعت اشکال فرسایش در سطح احتمال یک درصد بوده که ضرورت توجه به کاربری صحیح اراضی و اعمال شیوه‌های مدیریتی مناسب در منطقه را ایجاب می‌نماید.
علی محمدی ترکاشوند؛ داود نیک‌کامی؛ مهرداد اسفندیاری؛ سیدکاظم علوی‌پناه
دوره 2، شماره 3 ، آبان 1389، صفحه 150-160
چکیده
نقشه فرسایش شیاری یکی از نقشههای پایه در مطالعات فرسایش و رسوب و برنامههای مدیریت آبخیزها است. برای بررسی برخی روشها در تهیه نقشه 250000 :1 فرسایش شیاری، مطالع‌های در حوزه‌های آبخیز کن-سولقان و جاجرود در استان تهران انجام شد. در مرحله اول در حوزه آبخیز کن و سولقان، چهار نقشه واحدهای کاری از تلفیق لایه‌های اطلاعاتی ...
بیشتر
نقشه فرسایش شیاری یکی از نقشههای پایه در مطالعات فرسایش و رسوب و برنامههای مدیریت آبخیزها است. برای بررسی برخی روشها در تهیه نقشه 250000 :1 فرسایش شیاری، مطالع‌های در حوزه‌های آبخیز کن-سولقان و جاجرود در استان تهران انجام شد. در مرحله اول در حوزه آبخیز کن و سولقان، چهار نقشه واحدهای کاری از تلفیق لایه‌های اطلاعاتی الف) پوشش گیاهی، سنگ‌شناسی و شیب ب) کاربری، سنگ‌شناسی و شیب ج) کاربری، حساسیت سنگ‌ها به فرسایش و شیب و د) کاربری حساسیت سنگ‌ها به فرسایش و واحدهای اراضی، تهیه شد. برای بررسی کارآیی این چهار نقشه، 53 نقطة زمینی کنترل شد. نتایج نشان داد که نقشه واحدهای کاری "د" با توجه به ملاحظات اقتصادی و اجرایی بهتر از نقشههای واحدهای کاری"الف"، "ب" و تا حدودی "ج" در تهیه نقشه فرسایش شیاری بود. در مرحله دوم در حوزه آبخیز جاجرود، نقشه واحدهای کاری حاصل از روش "د" به‌همراه سه نقشه واحدهای کاری مبتنی بر "ه" واحدهای اراضی، "و" واحدهای حساسیت سنگ‌ها و "ز" واحدهای فتومورفیک حاصل از تفسیر تصاویر ماهوارهای +ETM، مورد ارزیابی قرار گرفتند. شدت فرسایش شیاری در 314 نقطه زمینی کنترل و نقشه واقعی فرسایش شیاری تهیه شد. نقشه فرسایش شیاری با هر یک از نقشههای واحدهای کاری "د"، "ه"، "و" و "ز" قطع داده شد. نتایج نشان داد که بیشترین صحت مربوط به‌روش تفسیر تصاویر ماهوارهای با 81 درصد صحت بود. همچنین صحت روش‌های تلفیق لایه‌ها، واحدهای اراضی و حساسیت سنگ‌ها به‌ترتیب 78.4، 66.6 و 59.9 درصد بود. جذر میانگین مربعات خطاها برای نقشه حساسیت سنگ‌ها، بیشترین و برای روش تفسیر تصاویر کم‌ترین بود. بیشترین دقت مربوط به‌روش تفسیر تصاویر ماهوارهای (با ضریب تغییرات 20.4 درصد) بود. در کل روش تفسیر تصاویر ماهوارهای در تهیه نقشه فرسایش شیاری، از روش‌های دیگر بهتر بوده است.
رضا سکوتی اسکوئی؛ محمدحسین مهدیان؛ شهلا محمودی؛ محمدحسن مسیح‌آبادی
دوره 2، شماره 3 ، آبان 1389، صفحه 161-169
چکیده
مدیریت و برنامه‌ریزی مناسب خاک بهمنظور بهره‌برداری مناسب از آن امری لازم بوده، در این رابطه پراکنش مکانی ویژگی‌های خاک از اهمیت زیادی برخوردار است. اصولاً بررسی های مکانی بهوسیله روش‌های زمین آماری شامل تخمینگرهای آماری غیر پارامتری نظیر روش‌های TPSS، میانگین متحرک وزنی و یا روش‌های پارامتری زمین آماری نظیر کریجینگ ...
بیشتر
مدیریت و برنامه‌ریزی مناسب خاک بهمنظور بهره‌برداری مناسب از آن امری لازم بوده، در این رابطه پراکنش مکانی ویژگی‌های خاک از اهمیت زیادی برخوردار است. اصولاً بررسی های مکانی بهوسیله روش‌های زمین آماری شامل تخمینگرهای آماری غیر پارامتری نظیر روش‌های TPSS، میانگین متحرک وزنی و یا روش‌های پارامتری زمین آماری نظیر کریجینگ و کوکریجینگ صورت می‌گیرد. این تحقیق با هدف بررسی ساختار مکانی برخی خصوصیات خاک شامل درصد آهک و شن و رطوبت اشباع خاک که در حاصلخیزی خاک موثر هستند، در بخش جنوبی دشت ارومیه به مساحت 36690 هکتار در شهرستان ارومیه استان آذربایجان‌غربی به انجام رسیده است. فاصله نیمرخ‌های خاکی مورد مطالعه بین 1300 تا 4700 متر بود. برای برآورد خصوصیات خاکی مذکور در نقاط نمونه‌برداری نشده، از روش‌های کریجینک، میانگین متحرک وزنی و کوکریجینگ در محیط GIS استفاده شده است. برای مقایسه کارآیی تخمینگرهای مکانی و انتخاب روش مناسب میانیابی، روش ارزیابی متقابل و متغیرهای آماری MAE و MBE بهکارگرفته شده است. پس از انتخاب روش مناسب میانیابی برای برآورد خصوصیلت خاکی مورد بررسی، نقشههای پراکنش مکانی آنها تهیه شد. براساس تعداد و حدود تغییرات داده‌ها، از قانون استورجس برای تعریف تعداد و فاصله طبقات در تهیه و طبقه‌بندی نقشههای مربوطه استفاده شده است. نتایج به دست آمده حاکی از این است که روش کریجینگ با ضریب همبستگی حداقل 0.83 و درصد خطای 3.98، برای برآورد مقادیر در نقاط فاقد داده‌های خاکی از دقت قابل قبولی برخوردار است.
علی‌‌اکبر عباسی؛ مهدی حبیبی
دوره 2، شماره 3 ، آبان 1389، صفحه 170-178
چکیده
یکی از روش‌های معمول کنترل فرسایش کناری رودخانه‌ها استفاده از آبشکن است که در صورت طراحی و اجرای صحیح، علاوه بر کنترل فرسایش کناری، منجر به بازیابی و احیای اراضی با ارزش حاشیه رودخانه‌ها می‌شود. از آنجا که سؤالات و ابهاماتی در مورد تعیین طول، فاصله و شکل دماغه آب‌شکن‌های توری‌سنگی ...
بیشتر
یکی از روش‌های معمول کنترل فرسایش کناری رودخانه‌ها استفاده از آبشکن است که در صورت طراحی و اجرای صحیح، علاوه بر کنترل فرسایش کناری، منجر به بازیابی و احیای اراضی با ارزش حاشیه رودخانه‌ها می‌شود. از آنجا که سؤالات و ابهاماتی در مورد تعیین طول، فاصله و شکل دماغه آب‌شکن‌های توری‌سنگی مطرح بوده، این تحقیق با هدف بررسی تأثیر طول، فاصله و شکل آب‌شکن‌های توری‌سنگی، بهصورت آزمایشگاهی انجام شده است. این تحقیق در فلوم آزمایشگاهی با بستر متحرک با طول 17 متر، عرض 1.5 متر و عمق 0.8 متر انجام شده است. آب‌شکن‌های مورد استفاده در آزمایش‌ها از جنس سنگ و تورسیمی (توری‌سنگ) بوده، از نوع سرسپری T)شکل) غیرمستغرق و عمود بر دیواره فلوم ساخته شده‌اند. بهمنظور بررسی آبشستگی دماغه آب‌شکن‌ها از دو طول آبشکن 15 و 22.5 سانتیمتر (20 درصد و 30 درصد تنگ شدگی کانال) و چهار فاصله آبشکن (چهار نسبت 2، 3، 4 و 5، فاصله به طول آب‌شکن‌ها) در بستری با مصالح و شیب ثابت و سه مقدار دبی (30، 35 و40 لیتر بر ثانیه) مورد آزمایش قرار گرفته است. با توجه به نتایج به‌دستآمده از تحلیل آزمایش‌ها برای آب‌شکن‌های سرسپری رابطه بدون بعد برای برآورد حداکثر عمق آبشستگی دماغه آب‌شکن‌های توری‌سنگی که به صورت سری ساخته می‌شوند، استخراج و توصیه شده است. مقایسه مقادیر محاسبه‌ای از این رابطه با مقادیر مشاهده‌ای نشان داده است که تفاوت‌ها در محدوده 25± درصد خطا قرار دارند. مقایسه نتایج روابط ارائه شده بهوسیله سایر محققین با مقادیر مشاهده‌ای در این تحقیق نشان داده است حداکثر عمق آبشستگی در آب‌شکن‌های توری‌سنگی کمتر از آب‌شکن‌های صلب است.
مجتبی صانعی
دوره 2، شماره 3 ، آبان 1389، صفحه 179-186
چکیده
از روش‌های متداول ساماندهی و کنترل فرسایش کناری رودخانه استفاده از آبشکن است. آبشکن با هدایت جریان به سمت محور رودخانه، از ایجاد جریان قوی در طول ساحل جلوگیری کرده، مانع فرسایش ساحل رودخانه می‌شود. از سوی دیگر الگوی جدید جریان باعث فرسایش (آبشستگی) دردماغه آبشکن می‌شود. آب‌شکن‌ها معمولاً به صورت چندتایی ساخته می‌شوند و پایداری ...
بیشتر
از روش‌های متداول ساماندهی و کنترل فرسایش کناری رودخانه استفاده از آبشکن است. آبشکن با هدایت جریان به سمت محور رودخانه، از ایجاد جریان قوی در طول ساحل جلوگیری کرده، مانع فرسایش ساحل رودخانه می‌شود. از سوی دیگر الگوی جدید جریان باعث فرسایش (آبشستگی) دردماغه آبشکن می‌شود. آب‌شکن‌ها معمولاً به صورت چندتایی ساخته می‌شوند و پایداری آنها بستگی زیادی به پایداری اولین آبشکن دارد. در این مقاله پیشنهاد شده است که برای حفظ پایداری اولین آبشکن در یک مجموعه آبشکن (چهار عدد) از یک آبشکن کوتاه‌تر (محافظ)، که بهصورت عمود بر جریان در بالادست اولین آبشکن قرار می‌گیرد استفاده شود. بر اساس انجام آزمایش‌ها در فلوم آزمایشگاهی از لحاظ هیدرولیکی پارامترهای بی‌بعد (نسبت طول آبشکن محافظ به طول اولین آبشکن)، (نسبت فاصله آبشکن محافظ به طول اولین آبشکن) و شرایط هیدرولیکی جریان با معرفی (نسبت عمق جریان بالادست به طول اولین آبشکن) در مصالح با قطر متوسط d50=0.19 میلی‌متر، مورد مطالعه قرار گرفت. تحلیل آماری نتایج آزمایشگاهی، مدلی را برای پیش‌بینی آبشستگی نسبی در دماغه آبشکن اصلی ارائه می‌دهد. با استفاده از این مدل افزایش نسبی آبشستگی در دماغه اولین آبشکن با افزایش نسبی عمق آب بالادست به طول آبشکن محافظ و فاصله آن از اولین آبشکن نسبت مستقیم، ولی با افزایش نسبی طول آبشکن محافظ به اولین آبشکن نسبت معکوس دارد.
