افشین پرتوی
دوره 2، شماره 4 ، بهمن 1389، صفحه 187-196
چکیده
استفاده از دادههای سنجش از دور، روز به روز بیشتر مورد توجه قرار میگیرد و محققان برای ایجاد سامانه‌های اطلاعاتی خود نیاز به داده‌هایی با دقت مکانی بالا دارند. یکی از راه‌های نیل به این هدف، اخذ و استفاده از تصاویر ماهوارهای است. از مزایای این گونه دادهها این است که با توجه به دقت مکانی آنها، هیچگونه اطلاعات زمینی ...
بیشتر
استفاده از دادههای سنجش از دور، روز به روز بیشتر مورد توجه قرار میگیرد و محققان برای ایجاد سامانه‌های اطلاعاتی خود نیاز به داده‌هایی با دقت مکانی بالا دارند. یکی از راه‌های نیل به این هدف، اخذ و استفاده از تصاویر ماهوارهای است. از مزایای این گونه دادهها این است که با توجه به دقت مکانی آنها، هیچگونه اطلاعات زمینی حذف نشده، تمامی دادهها ذخیره میشوند. ولی نکته‌ای که معمولا در مورد استفاده از این دادهها مد نظر قرار نمی‌گیرد، پدیده جا بهجایی ناشی از ارتفاع عوارض است که باعث پایین آمدن دقت مکانی این دادهها میشود. این مسئله خود را وقتی بیشتر نشان میدهد که دادههای ماهوارهای با نقشههای توپوگرافی تلفیق شود و یا امتزاج اطلاعات انجام گیرد. تحقیقات زیادی در این مورد صورت گرفته که بیشتر آنها به‌روش Ortho Photo اثر ارتفاع را حذف و جا بهجایی موجود در موقعیت مکانی نقاط را اصلاح نمودهاند. در این تحقیق، روشی پیشنهاد شد تا شمال جغرافیائی تصاویر استریو در مسیر حرکت سنجنده طوری همانندسازی شوند که عوارض متناظر در دو تصویر در امتداد ردیفهای مشابه قرار گرفته، یک مدل استریو Epipolar Stereopair ایجاد کنند. با تولید این مدل ضمن حذف جا بهجایی در ردیفهای آن، استخراج اطلاعات ارتفاعی منطقه با استفاده از رابطه بین ارتفاع و جا بهجایی ستونها (ناشی از ارتفاع عوارض) انجام شد و بر اساس آن خطوط تراز ارتفاعی منطقه با فواصل100 متر بهطور دستی رقومی شد. مقایسه منحنیهای رقومیشده با نقشههای رقومی توپوگرافی موجود منطقه با مقیاس 1:25000 وجود جابه‌جایی سرتاسری را در کل منطقه مورد مطالعه نشان داد که میتوانست ناشی از زاویه دید جانبی و ارتفاع عوارض در دادههای ASTER باشد. بنابراین، ژئومتری این دادهها مورد بررسی قرار گرفت. سپس با در نظر گرفتن عوامل تاثیرگذار و بهکارگیری آنها، روابط مورد نیاز برای تصحیح جا به‌جائی در نرم افزار Excel طراحی شد. نتایج نشان داد که مقدار جا بهجایی در این دادهها بنا به ارتفاع عوارض، موقعیت مکانی آنها در تصویر و زاویه تصویربرداری متغیر است و روابط طراحی شده قادر است با درنظرگرفتن عوامل فوق و با حفظ همانندی مقدار جابه‌جایی را محاسبه و موقعیت مکانی دقیق عوارض را بدون هیچ تغییر در خصوصیات رادومتریک آن تصحیح و تعیین کند.
سیدمحمودرضا طباطبائی؛ محمد روغنی
دوره 2، شماره 4 ، بهمن 1389، صفحه 197-205
چکیده
در محاسبه زمان تمرکز حوضه‌ها، اغلب از معادلات زمان تمرکز بهصورت یکپارچه استفاده میشود که در نتیجه امکان دسترسی به این پارامتر در مکان‌های مختلف حوضه وجود ندارد. در این تحقیق، با استفاده از زبان‌های برنامه‌نویسی شیگرا و در محیط GIS، یک مدل توزیعی طراحیشده، که قادر است زمان تمرکز سلول‌های حوضه را، تا سلول خروجی محاسبه ...
بیشتر
در محاسبه زمان تمرکز حوضه‌ها، اغلب از معادلات زمان تمرکز بهصورت یکپارچه استفاده میشود که در نتیجه امکان دسترسی به این پارامتر در مکان‌های مختلف حوضه وجود ندارد. در این تحقیق، با استفاده از زبان‌های برنامه‌نویسی شیگرا و در محیط GIS، یک مدل توزیعی طراحیشده، که قادر است زمان تمرکز سلول‌های حوضه را، تا سلول خروجی محاسبه نموده، آنرا بهصورت یک نقشه رستری تولید نماید. اطلاعات ورودی مدل شامل لایه مدل ارتفاعی رقومی زمین، لایه شدت بارندگی، لایه ضریب مانینگ و لایه شبکه آبراهه‌ای حوضه است. از مهم‌ترین لایههای اطلاعاتی خروجی آن میتوان لایههای شیب، لایه الگوی جهت جریان آب، لایه تجمعی جریان آب و لایه سطوح هم‌تمرکز حوضه را نام برد. در این مدل، سلول‌های حوزه آبخیز به دو دسته کلی شامل سلول‌های آبراهه‌ای و سلول‌های سطح حوضه طبقه‌بندی میشوند. از معادلات کرپیچ و موج سینماتیک بهترتیب برای محاسبه زمان تمرکز سلول‌های آبراهه‌ای و سطح حوضه استفاده شده است. همچنین از مدل بارش-رواناب RAFTS بهمنظور ارزیابی صحت برآورد زمان تمرکز حاصل از مدل TC استفاده شده است. نتایج حاصل از مدل زمان تمرکز، نشان میدهد که زمان محاسبه شده بهوسیله مدل TC، انطباق مناسبی با زمان واقعی، که از طریق بهکارگیری وقایع مشاهده‌ای در مدل هیدرولوژیکی RAFTS انجام شده، داشته است. نظر به اینکه پاسخ حوضه برای کلیه وقایع مورد استفاده در مدل هیدرولوژیکی مذکور، بر‌اساس شدت‌های مختلف بارندگی و زمان تمرکز یکسان شکل میگیرد، لذا بروز رفتارهای متفاوت در هیدروگراف‌های سیل منطقی به‌نظر می‌رسد.
مسعود ساجدی سابق؛ مجتبی صانعی؛ مهدی حبیبی؛ علی‌اکبر عباسی؛ مهدی قدیم‌خانی
دوره 2، شماره 4 ، بهمن 1389، صفحه 206-210
چکیده
در این مقاله تأثیر هیدرولیکی تنه درختان کناره رودخانه بر تغییرات سرعت برشی جریان بهصورت آزمایشگاهی بررسی شده است. بدین منظور در یک طرف کانالی به‌طول تقریبی سی مترو شیب طولی 0.01، شیب جانبی 3:1 در طول پنج متر ایجاد شد و میله‌هایی به قطر 5/6 میلی‌متر با دو نوع آرایش شطرنجی و ضرب‌دری و هر آرایش با سه تراکم، درکناره نصب شد. عمق و سرعت ...
بیشتر
در این مقاله تأثیر هیدرولیکی تنه درختان کناره رودخانه بر تغییرات سرعت برشی جریان بهصورت آزمایشگاهی بررسی شده است. بدین منظور در یک طرف کانالی به‌طول تقریبی سی مترو شیب طولی 0.01، شیب جانبی 3:1 در طول پنج متر ایجاد شد و میله‌هایی به قطر 5/6 میلی‌متر با دو نوع آرایش شطرنجی و ضرب‌دری و هر آرایش با سه تراکم، درکناره نصب شد. عمق و سرعت جریان درکانال اصلی و دربین میله‌ها اندازهگیری شده، از میانگین مقادیر به‌دست آمده در تجزیه و تحلیل نتایج استفاده شد.در کل،آزمایش‌هادر 19 گروه و هر گروه با پنج دبی انجام شد که یکی از گروه‌ها بدون نصب میله در کناره برای مقایسه نتایج بود. با توجه به منحنیهای رسم شده، ارتباط پوشش گیاهی و آرایش میله‌ها با ضریب زبری حاصل و تجزیه و تحلیل شد. بر این اساس روابط بین پارامترهای رینولدز برشی *Re و نسبت سرعت متوسط جریان به سرعت برشی *U/U بیانگر آن است که پوشش گیاهی موجب افزایش زبری کانال شده، با افزایش تراکم مقدار *U/U افزایش می‌یابد. در کلیه حالات با افزایش عدد رینولدز برشی، مقدار عددی نسبت افزایش می‌یابد. در کلیه حالات با افزایش عدد رینولدز برشی، مقدار عددی نسبتافزایش می‌یابد. در کلیه حالات با افزایش عدد رینولدز برشی، مقدار عددی نسبت *U/U نیز افزایش می‌یابد. همچنین مقدار ضریب زبری با اختلاف کمی، بهترتیب در حالات بدون پوشش گیاهی، آرایش شطرنجی و آرایش ضرب‌دری افزایش می‌یابد.
حمیدرضا متین‌فر؛ فریدون سرمدیان؛ سیدکاظم علوی‌پناه
دوره 2، شماره 4 ، بهمن 1389، صفحه 211-220
چکیده
شوری و شور شدن خاک یکی از مشکلات رو به افزایش در مناطق خشک و نیمه خشک است. در سالهای اخیر استفاده از روشهای دورسنجی و سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS) بهمنظور تفکیک خاکهای شور مورد توجه بسیاری از محققین قرار گرفته است؛ زیرا تصاویر دورسنجی دارای پوشش وسیع و یکپارچه با شرایط زمانی یکسان از پدیدهها، موجب صرفه ...
بیشتر
شوری و شور شدن خاک یکی از مشکلات رو به افزایش در مناطق خشک و نیمه خشک است. در سالهای اخیر استفاده از روشهای دورسنجی و سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS) بهمنظور تفکیک خاکهای شور مورد توجه بسیاری از محققین قرار گرفته است؛ زیرا تصاویر دورسنجی دارای پوشش وسیع و یکپارچه با شرایط زمانی یکسان از پدیدهها، موجب صرفه جویی در زمان و هزینه‌های مطالعه میشود. در این تحقیــق تصاویر سنجنده LISS- III از ماهواره هندوستان (IRS) به کار گرفته شد.شاخص BI توانست ضمن تفکیک نواحی با شوری شدید از نواحی غیرشور، جدا کند. شاخص SI نسبت به BI با کیفیت بالاتری نواحی با شوری شدید، خیلی شور و غیرشور را جدا نمود. نتایج طبقه‌بندی نظارت شده بدون تلفیق با مدل رقومی ارتفاع، دارای دقت کلی 76 درصد، دقت تولید کننده 78 درصد و دقت کاربر 82 در صد بود. در حالی‌که طبقه‌بندی نظارت شده نوارهای سنجنده و مدل رقومی ارتفاع دارای دقت کلی 98.1 درصد، دقت تولید کننده 98.28 درصد و دقت کاربر 98.4 درصد شد. علت دقت کم طبقه‌بندی، پیش از ترکیب دادههای سنجنده و مدل رقومی ارتفاع را میتوان به تداخل طیفی اراضی شور و شور و مرطوب با اراضی غیر شور (اراضی با 25 تا 65 درصد سنگ‌ریزه در سطح) نسبت داد؛ اما این دو نوع اراضی دارای موقعیت پستی و بلندی متفاوت بودند، به‌طوریکه اختلاف ارتفاع آنها معادل 200 متر است. بنابراین با ترکیب مدل رقومی ارتفاع، این دو نوع اراضی و اراضی، که وضعیت مشابهی داشتند، به‌خوبی از یکدیگر تفکیک شدند.
بهزاد رایگانی؛ سعید سلطانی کوپایی؛ سید جمال‌الدین خواجه‌الدین؛ سوسن براتی
دوره 2، شماره 4 ، بهمن 1389، صفحه 221-236
چکیده
بارش برف و ذوب آن یک‌سوم از آب مورد نیاز برای فعالیتهای کشاورزی و آبیاری را در سراسر کره زمین تامین میکند. به‌همین علت، برآورد میزان آب و رواناب ناشی از ذوب برف یکـــی از فعالیتهای عمده هیدرولوژیستها به‌شمار می‌رود. بهمنظور محاسبه رواناب ناشی از ذوب برف روشهای مختلفی پیشنهاد شده است که بیشتر آنها نیاز به پایش پیوسته ...
بیشتر
بارش برف و ذوب آن یک‌سوم از آب مورد نیاز برای فعالیتهای کشاورزی و آبیاری را در سراسر کره زمین تامین میکند. به‌همین علت، برآورد میزان آب و رواناب ناشی از ذوب برف یکـــی از فعالیتهای عمده هیدرولوژیستها به‌شمار می‌رود. بهمنظور محاسبه رواناب ناشی از ذوب برف روشهای مختلفی پیشنهاد شده است که بیشتر آنها نیاز به پایش پیوسته پوشش برفی دارند. اکثر روشهای کارآمد پایش پیوسته پوشش برفی، بر پایه سنجش از دور با ماهواره استوار میباشند. در این تحقیق، با استفاده از درجه حرارتهای بیشینه و متوسط روزانه و با اندازهگیری میزان ذوب روزانه و همچنین تصاویر ماهوارهای MODIS، رواناب برف با روشی جدید و پیشنهادی محاسبه شد. نتایج نهایی این تحقیق مشخص کرد که با استفاده از تصاویر ماهوارهای میتوان با دقت مناسب، سطح پوشیده از برف را نقشه‌برداری نمود و برای محاسبات مربوط به توده برفی مورد استفاده قرار داد. همچنین، با آزمایش‌های مختلف انجام شده بر روی تصاویر ماهوارهای با روشهای جدید، تغییرات سطح پوشیده از برف در زمان‌هایی که تصاویر ماهوارهای موجود نبود، محاسبه شد. دقت این روش در مقایسه با تصاویر واقعی، بسیار خوب ارزیابی شد. در این روش، معادلاتی برای محاسبه میزان ذوب ناشی از تغییرات درجه حرارت به‌دست آمد که تطبیق بسیار مناسبی با واقعیت داشتند. با توجه به تغییرات دبی، معادلاتی نیز برای برآورد دبی از ذوب روزانه حاصل شد که نتایج این معادلات نیز با واقعیت تطبیق مناسبی را نشان دادند.
مجید حیدری‌زاده؛ سید سعید موسوی‌ندوشنی؛ آزاده مهدی‌پور
دوره 2، شماره 4 ، بهمن 1389، صفحه 237-249
چکیده
در مطالعات پروژههای آبی نه‌تنها مقدار بیشینه دبی لحظهای جریان مورد نیاز است، بلکه برآورد دبی متوسط بیشینه و حجمهای مرتبط با آن نیز در مدت مشخص و در دوره بازگشت‌های مختلف مورد نیاز است. روشی که در مقاله معرفی و استفاده شده، بهکارگیری سری زمانی جزئی در نمونهگیری است. به‌عبارت دیگر، نمونهگیری از سری‌های زمانی بالاتر ...
بیشتر
در مطالعات پروژههای آبی نه‌تنها مقدار بیشینه دبی لحظهای جریان مورد نیاز است، بلکه برآورد دبی متوسط بیشینه و حجمهای مرتبط با آن نیز در مدت مشخص و در دوره بازگشت‌های مختلف مورد نیاز است. روشی که در مقاله معرفی و استفاده شده، بهکارگیری سری زمانی جزئی در نمونهگیری است. به‌عبارت دیگر، نمونهگیری از سری‌های زمانی بالاتر از یک آستانه معین است. در این روش، ممکن است در یک سال چند بیشینه وجود داشته باشد و یا در یک سال دادههای بالاتر از آستانه انتخاب شده وجود نداشته باشد. مزیت این روش در این است که اجازه انتخاب مقادیری را میدهد که نماینده مناسبتری برای جامعه آماری سیلابها است. تنها مزیت نمونهگیری از دادههای بیشینه سالانه و بهصورت یک عدد بیشینه در هر سال این است که دادههای اخذ شده از یکدیگر مستقل هستند، اما میتوان با آزمون استقلال و ایستایی، معایب روش سری جزئی را که نمونه‌‌های بیش‌تری در سال اخذ میکند، برطرف نمود. در مطالعه حاضر، ایستگاه آب‌سنجی سلطانی بافت بر سرشاخه هلیلرود به‌‌عنوان مبنای کار انتخاب شده است. این رود در قسمت غرب استان کرمان واقع است. هرچند از لحاظ تئوری نتایج نشان میدهد که در دوره بازگشت حدود 10 سال و پائین‌تر روش سری جزئی، ارقام بیش‌تری ارائه میکند، ولی مقایسه نتایج آن در ایستگاه سلطانی بافت با 27 سال آمار، قابل ملاحظه نبوده است. روش سری جزئی نسبت به‌روش بیشینه سالانه زودتر به جامعه آماری نزدیک میشود و برای ایران که طول دوره‌های آماری آن کوتاه است، مناسب است. با انجام این مطالعه نرم‌افزارهای لازم برای ایران تهیه و معرفی شده است.
یونس دقیق؛ علی طلوعیان
دوره 2، شماره 4 ، بهمن 1389، صفحه 250-256
چکیده
یکی از مسائلی که در طراحی دایک‌های ساحلی باید مد نظر قرار گیرد، بررسی میزان نشت آب‌های شور و شیرین و تداخل آنها در بدنه و زیر دایک است. در این مقاله ضمن معرفی فن‌های جدید مدل FEM و بررسی بازده پتوی آب‌بند رسی و پردة آب‌بند قائم بر میزان مخلوط شدن آب‌های شور و شیرین، به بررسی تاثیر استفادة توام آنها بر نحوه تداخل آب‌های شور و شیرین ...
بیشتر
یکی از مسائلی که در طراحی دایک‌های ساحلی باید مد نظر قرار گیرد، بررسی میزان نشت آب‌های شور و شیرین و تداخل آنها در بدنه و زیر دایک است. در این مقاله ضمن معرفی فن‌های جدید مدل FEM و بررسی بازده پتوی آب‌بند رسی و پردة آب‌بند قائم بر میزان مخلوط شدن آب‌های شور و شیرین، به بررسی تاثیر استفادة توام آنها بر نحوه تداخل آب‌های شور و شیرین بهوسیله مدل عامل‌های محدود CTRANW پرداخته شده است. این مدل بر اساس روش عددی عامل محدود طراحی و در سال 2001 در آلبرتای کانادا بهمنظور بررسی شوری و آلودگی درون توده‌های متخلخل، توسعه داده شده است. در این تحقیق پنج دسته تحلیل انجام شد، دستة اول برای بررسی وضعیت پیشرفت شوری بعد از احداث دایک و پیش از تجمع آب رودخانه در پشت دایک، دستۀ دوم در زمان پس از انباشته شدن آب رودخانه در پشت دایک به ارتفاع 5/3 متر، دستۀ سوم تحلیلهای مشابه تحلیل قبل ولی با استفاده از پتوی رسی، دسته چهارم تحلیلهای مشابه تحلیل دوم ولی با استفاده از پرده آب‌بند عمودی و دستۀ پنجم تحلیلهای در شرایط ادغام پتوی رسی و پرده آب‌بند. نتایج تحقیقات نشان داد که در حالت استفاده از پتوی رسی بیش‌ترین سرعت خاک‌شویی در پنج روز اول اتفاق می‌افتد و پس از 10 روز تقریبا ثابت می‌ماند. همچنین استفاده هم‌زمان از پتوی رسی و پرده آب‌بند بیش‌ترین بازده را در جلوگیری از نفوذ نمک دریا در خاک خواهد داشت.
