رضا بیات؛ امیر سررشته‌داری؛ علی جعفری اردکانی؛ رضا سکوتی اسکویی
چکیده
پوشش گیاهی نقش مهمی در حفاظت از خاک و مهار فرسایش دارد. با توجه به اهمیت مدیریت آبخیز و نقش کاربری در حفظ پوشش،این تحقیق با استفاده از مدل EPM و به کمک فن‌آوری‌های سنجش از دور و سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی به‌منظور تعیین اثر تغییر مدیریت کاربری اراضی بر میزان فرسایش حوزه آبخیز دریاچه ارومیه انجام شد. با استفاده از تصاویر ...
بیشتر
پوشش گیاهی نقش مهمی در حفاظت از خاک و مهار فرسایش دارد. با توجه به اهمیت مدیریت آبخیز و نقش کاربری در حفظ پوشش،این تحقیق با استفاده از مدل EPM و به کمک فن‌آوری‌های سنجش از دور و سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی به‌منظور تعیین اثر تغییر مدیریت کاربری اراضی بر میزان فرسایش حوزه آبخیز دریاچه ارومیه انجام شد. با استفاده از تصاویر ماهوارهایETM+ در سال 2002، عملیات صحرایی و نقشه‌های موجود، لایه‌های مورد نیاز مدل تهیه و میزان فرسایش خاک در شرایط فعلی برآورد شد. با اعمال سناریوهای مدیریتی خوب و بد کاربری منطقه از طریق ایجاد تغییرات فرضی در کاربری (کاهش و افزایش امتیاز پوشش گیاهی در گام‌های پنج تا 50 درصد)، مجدداً میزان فرسایش خاک برآورد و اثر تغییرات محاسبه شد. نتایج نشان داد که بیشترین میزان فرسایش ویژه به‌ترتیب مربوط به زیر حوضه‌های 3015 و 3054 با مقادیر 768 و 749 مترمکعب در کیلومتر مربع در سال است که از نظر انجام اقدامات حفاظتی در اولویت هستند. کمترین مقادیر در زیرحوضه‌های 3072 و 3056 با شدت 15 و 287 مترمکعب در کیلومتر مربع در سال بوده که این مقدار برای کل حوضه 454 مترمکعب در کیلومتر مربع در سال است. روند تغییر شدت فرسایش در اثر تغییر کاربری به صورت خطی و مثبت بوده، با افزایش و کاهش به ازای 50 درصد به میانگین امتیاز لایه کاربری، به‌ترتیب 83/7 و 64/6- درصد در فرسایش خاک تغییر ایجاد می‌کند.
منصور مهدی‌زاده یوشانلوئی
چکیده
در طراحی سازه‌‌های هیدرولیکی و پروژه‌های کنترل سیلاب، محاسبه و برآورد مقدار دقیق سیلاب ضروری است. تخمین دقیق میزان رواناب و سیلاب، مستلزم داشتن اطلاعات جامع و دقیق از وضعیت و میزان بارندگی و بارش طراحی است. با توجه به تغییرات مکانی بارندگی، تهیه روابط عمق-سطح-مدت بارندگی، این امکان را فراهم می‌آورد تا بتوان الگوی مناسبی برای ...
بیشتر
در طراحی سازه‌‌های هیدرولیکی و پروژه‌های کنترل سیلاب، محاسبه و برآورد مقدار دقیق سیلاب ضروری است. تخمین دقیق میزان رواناب و سیلاب، مستلزم داشتن اطلاعات جامع و دقیق از وضعیت و میزان بارندگی و بارش طراحی است. با توجه به تغییرات مکانی بارندگی، تهیه روابط عمق-سطح-مدت بارندگی، این امکان را فراهم می‌آورد تا بتوان الگوی مناسبی برای برآورد میزان باران طراحی در هر منطقه ارائه نمود. از این‌رو، روابط عمق-سطح-مدت بارش برای ناحیه شمالی استان آذربایجان‌غربی با مساحت 11592 کیلومتر مربع بررسی شد. تعداد ایستگاه‌های موجود که آمار و اطلاعات آن‌ها مورد استفاده قرار گرفت، شامل 50 ایستگاه باران‌سنجی و چهار ایستگاه ثبات بود که از بین آن‌ها، تعداد 11 رگبار فراگیر و حداکثر، برای منطقه مورد مطالعه انتخاب و منحنی بارش تجمعی آن‌ها ترسیم شد. با استفاده از ایستگاه‌های ثبات، بارشهای یک، سه، شش، نه، 12، 18 و 24ساعته برای ایستگاه‌های معمولی استخراج و برای هر یک از آن‌ها، معادله گرادیان با برقراری رابطه بین ارتفاع و بارندگی محاسبه شد. معادله گرادیان هر بارش برای ترسیم خطوط هم‌باران در GIS وارد و برای هر بارش سطح بین خطوط هم‌باران، مساحت افزایشی، حجم بارش خالص، حجم بارش تجمعی و متوسط حداکثر بارش مشخص شد. سپس منحنی اولیه DAD هر بارش رسم شد و در آن، هر بارش در پایه زمانی یک، سه، . . . و 24ساعته به ازای هر سطح معین بارش محاسبه و برای دستیابی به منحنی‌های نهایی DAD در پایه‌های زمانی مذکور، میانه مقدار بارش به ازای سطوح معین برای بارشهای انتخابی استفاده شد. نتایج نشان داد حداکثر بارش سطح یک کیلومتر مربع مربوط به بارش 18ساعته با مقدار 42 میلی‌متر و حداقل آن مربوط به بارش یک‌ساعته با 29.4 میلی‌متر است. همچنین، منحنی‌های نه و 12ساعته نشان دادند که در مساحتهای مختلف تفاوت چندانی با هم ندارند. مقایسه منحنی‌های 18 و 24ساعته نشان داد که این منحنی‌‌ها در مساحتهای کمتر بر روی هم تقریبا منطبق بوده و در مساحتهای بالاتر، منحنی 18ساعته بالاتر از منحنی 24ساعته قرار گرفته است که ممکن است به‌دلیل کمبود رگبار با‌تداوم 24ساعته در این منطقه باشد و در نتیجه این منحنی باید با احتیاط مورد استفاده قرار گیرد. در مقایسه منحنی‌های 18 و 24ساعته تا مساحت 2500 کیلومتر مربع مقدار بارش یکسان است.
مهدی بشری؛ سیدحمیدرضا صادقی؛ عبدالصالح رنگ‌آور
چکیده
بررسی عوامل موثر بر فرسایش خاک و تحلیل تغییرپذیری آن‌ها از ضروریات اصلی پروژه‌های حفاظت خاک و آب می‌باشد. پژوهش حاضر به‌منظور بررسی نقش دو جهت اصلی شمالی و جنوبی در میزان فرسایش خاک ناشی از رگبارهای مختلف در حوزه آبخیز سنگانه واقع در خراسان رضوی با استفاده از یک جفت کرت کوچک به ابعاد 2 در 2 متر انجام شد. کرت‌های یادشده با ...
بیشتر
بررسی عوامل موثر بر فرسایش خاک و تحلیل تغییرپذیری آن‌ها از ضروریات اصلی پروژه‌های حفاظت خاک و آب می‌باشد. پژوهش حاضر به‌منظور بررسی نقش دو جهت اصلی شمالی و جنوبی در میزان فرسایش خاک ناشی از رگبارهای مختلف در حوزه آبخیز سنگانه واقع در خراسان رضوی با استفاده از یک جفت کرت کوچک به ابعاد 2 در 2 متر انجام شد. کرت‌های یادشده با استفاده از ورقههای فلزی محصور و خروجی آن‌ها نیز به ظروف جمعآوری کننده رواناب منتهی و با فاصله کم در مقابل یکدیگر و در دو جهت نصب شدند. سپس، رواناب و رسوب خروجی از کرتها در نتیجه وقوع 12 رگبار طی پاییز و زمستان 1385 و بهار 1386 جمعآوری و غلظت رسوب حاصل از آن‌ها در هر رگبار محاسبه شد. نتایج بهدست آمده از تجزیه و تحلیل دادههای غلظت رسوب بهدست آمده طی دوره و رگبارهای مطالعاتی دلالت بر اختلاف معنی‌دار (0.001<p) دادههای حاصل از کرت‌های مورد مطالعه در دو جهت اصلی شمالی و جنوبی با یکدیگر به‌دلیل تاثیر مشخص جهتها بر وضعیت پوشش گیاهی داشته است.
مجید محمودآبادی؛ سمیرا زمانی
چکیده
فرسایش بادی یکی از مهم‌ترین جنبه‌های تخریب اراضی است که مشکلات قابل توجهی را به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک به وجود آورده است. شناخت توزیع اندازه ذرات رسوب و همچنین فرآیندهای حمل ذرات، اهمیت زیادی در مدل‌سازی فرسایش بادی دارد. پژوهش حاضر به بررسی این موضوع بر روی دو نوع خاک با توزیع اندازه ذرات متفاوت که از اراضی زراعی ...
بیشتر
فرسایش بادی یکی از مهم‌ترین جنبه‌های تخریب اراضی است که مشکلات قابل توجهی را به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک به وجود آورده است. شناخت توزیع اندازه ذرات رسوب و همچنین فرآیندهای حمل ذرات، اهمیت زیادی در مدل‌سازی فرسایش بادی دارد. پژوهش حاضر به بررسی این موضوع بر روی دو نوع خاک با توزیع اندازه ذرات متفاوت که از اراضی زراعی و تپه ماسه‌ای نمونه‌برداری شده، با استفاده از آزمایش تونل باد، پرداخته است. نتایج حاصل، نشان داد اندازه ذرات رسوب بادرفت در مقایسه با اندازه ذرات خاک‌های مورد مطالعه، در همه سرعت‌های باد مورد بررسی، دارای اندازه ریزتری است.این موضوع نشان از یک حالت انتخاب‌پذیری در فرسایش ذرات ریز از سطح این خاک‌ها دارد. همچنین، مشخص شد در خاک زراعی، با افزایش سرعت باد از دو به 18 متر بر ثانیه در ارتفاع 20 سانتی‌متری، توزیع اندازه ذرات رسوب به‌سمت خاک اصلی میل می‌کند. این روند در خاک ماسه‌ای برعکس بود و با افزایش سرعت باد، فراوانی ذرات ریز در مقایسه با خاک اصلی افزایش یافت.همچنین، نتایج بررسی فرآیندهای حمل ذرات نشان داد که در هر دو نوع خاک، خزش اهمیت کمتری نسبت به دو فرآیند جهش و تعلیق در انتقال ذرات دارد. سهم این فرآیند در انتقال ذرات خاک‌های زراعی و ماسه‌ای، به‌ترتیب کمتر از 10 و یک درصد تعیین شد. در خاک زراعی در سرعت دو متر بر ثانیه، انتقال ذرات به‌صورت تعلیق اهمیت بیشتری داشت و بسته به توزیع اندازه ذرات خاک، 61.6 تا 68.5 درصد ذرات به‌صورت تعلیق منتقل شد. این درحالی بود که با افزایش سرعت باد به 18 متر بر ثانیه، جهش با 50.4 تا 53.8 درصد، فرآیند غالب حمل ذرات این خاک معرفی شد. در خاک ماسه‌ای در سرعت کم باد، عمده ذرات (59.3 درصد) به‌صورت جهش منتقل شد، ولی با افزایش سرعت، اهمیت تعلیق بیشتر شد و 55.3 درصد ذرات از این طریق منتقل شد. نتایج پژوهش حاضر نشان از اهمیت توزیع اندازه ذرات خاک بر توزیع اندازه رسوب و همچنین، فرآیندهای حمل آن دارد.
ذبیح‌الله اسکندری؛ فتح‌الله غیور؛ امیرحسین شعرباف
چکیده
بحران و کمبود آب در مناطق خشک خصوصا در ایران، برای توسعه کشاورزی و همچنین، به‌منظور گسترش پوشش گیاهی در طرح‌های بیابان‌زدایی به‌عنوان عامل مهم محدود کننده محسوب می‌شود. دستیابی به راهکارهایی که بتواند بهره‌وری آب را افزایش داده و هزینه‌ها را کاهش دهد، هدف بسیاری از پژوهش‌ها، از جمله این پژوهش می‌باشد. این پژوهش در بخشی ...
بیشتر
بحران و کمبود آب در مناطق خشک خصوصا در ایران، برای توسعه کشاورزی و همچنین، به‌منظور گسترش پوشش گیاهی در طرح‌های بیابان‌زدایی به‌عنوان عامل مهم محدود کننده محسوب می‌شود. دستیابی به راهکارهایی که بتواند بهره‌وری آب را افزایش داده و هزینه‌ها را کاهش دهد، هدف بسیاری از پژوهش‌ها، از جمله این پژوهش می‌باشد. این پژوهش در بخشی از عرصه بیابانی تحت تأثیر فرسایش بادی واقع در شهرستان آران و بیدگل انجام شد. در این عرصه، دو گونه گیاه تاغ و قره‌داغ کشت شد و خاک محیط ریشه با استفاده از دو نوع ماده پلیمری جاذب رطوبت به نام‌های Aquasorb و TC به میزان پنج گرم در لیتر مخلوط شد. در این پژوهش، تیمار شاهد (بدون پلیمر) هر 14 روز یک‌بار و بقیه تیمارها با اعمال پلیمربه‌فاصله‌های 14، 21، 28، 35 و 42 روز آبیاری شد. در دو سال اول، درصد رطوبت محیط ریشه اندازه‌گیری و در سال سوم نیز زنده‌مانی نهال‌ها شمارش و داده‌برداری شد. بررسی نتایج نشان داد اختلاف معنی‌داری بین درصد رطوبت حجمی خاک تیمار شاهد با سایر تیمارهای دور آبیاری در سطح پنج درصد وجود دارد. بررسی تاثیر آبیاری بر روی درصد رطوبت حجمی خاک تیمارهای پلیمردار نشان داد، دور آبیاری 21 روز در فاکتور رطوبت حجمی خاک بیشترین اختلاف معنی‌دار را با شاهد دارد، درحالی‌که اختلاف معنی‌دار بین تیمارهای آبیاری 28 تا 42 روز با کاربرد پلیمر وجود ندارد. به‌عنوان‌مثال، با به‌کارگیری پلیمر، اختلاف معنی‌داری بین فواصل آبیاری 28 با 35 و همچنین، 35 با 42 روز در فاکتور رطوبت حجمی خاک به وجود نیامد. در همین ارتباط، بررسی نهال‌های مستقر شده (زنده‌مانی) بعد از سه سال از زمان کشت نشان داد که با اعمال پلیمر در زمان کشت نهال‌ها، امکان استقرار مطلوب نهال‌ها وجود دارد. به‌عبارت‌دیگر، می‌توان نتیجه گرفت پلیمرهای مورد استفاده به‌خوبی تنش رطوبتی ناشی از افزایش طول دور آبیاری را جبران کردند و باعث زنده‌مانی و استقرار بهتر نهال‌ها شدند. بنابراین، می‌توان مطرح نمود استفاده از پلیمرهای Aquasorb و TC در بالا بردن بهره‌وری آب در پروژه‌های بیابان‌زدایی در شرایط این پژوهش موفقیت‌آمیز بوده است، به‌طوریکه هزینه‌های آبیاری را بین 50 تا 75 درصد کاهش داده است.
رامین سلماسی؛ حمیدرضا پیروان
چکیده
بیشترین میزان فرسایش و تولید رسوب حوزه آبخیزتلخه‌رود مربوط به سازند‌های مارنی می‌باشد.در پژوهش حاضر تاثیر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی نمونه‌های مارن در پیدایش فرسایش شیاری، خندقی، توده‌ای و هزاردره‌ای مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، در واحدهای یکسان مارنی از مارن‌های با اشکال مختلف فرسایش نمونه‌گیری شد و ویژگی‌های اسیدیته، ...
بیشتر
بیشترین میزان فرسایش و تولید رسوب حوزه آبخیزتلخه‌رود مربوط به سازند‌های مارنی می‌باشد.در پژوهش حاضر تاثیر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی نمونه‌های مارن در پیدایش فرسایش شیاری، خندقی، توده‌ای و هزاردره‌ای مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، در واحدهای یکسان مارنی از مارن‌های با اشکال مختلف فرسایش نمونه‌گیری شد و ویژگی‌های اسیدیته، هدایت الکتریکی، کربن آلی، سدیم، پتاسیم، کلر، کلسیم و منیزیم، ظرفیت تبادل کاتیونی، گچ، آهک، درصد ماسه، سیلت و رس، نفوذپذیری و پایداری خاکدانهها اندازه‌گیری شد. سدیم قابل جذب این نمونهها نیز محاسبه شد. دادهها مورد تجزیه آنالیز واریانس و مقایسه میانگینها قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد از بین ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی اندازه‌گیری شده، در اسیدیته، گچ و درصد ماسه نمونهها اختلاف معنی‌دار وجود دارد. همچنین، مقایسه میانگین دادهها نشان داد در بین فرسایشهای توده‌ای و هزاردره‌ای، اسیدیته، تفاوت معنی‌دار دارد. درصد ماسه در بین اشکال مختلف فرسایش خندقی و هزاردرهایو مقدار گچ در بین اشکال مختلف فرسایش شیاری، خندقی و هزاردره‌ای تفاوت معنی‌دار نشان داد.
