بهرام ثقفیان؛ باقر قرمزچشمه؛ مسعود سمیعی؛ رضا عاشقی
دوره 1، شماره 3 ، آبان 1388، صفحه 140-152
چکیده
طی دهه‌های گذشته، بررسی عوامل موثر بر رسوب‌دهی حوزه آبخیز رودخانه‌ها، در مطالعات آبخیزداری مورد توجه قرار گرفته است. داده‌های بار رسوبی رودخانه‌ها، علی‌رغم کم‌بود تعداد و طول دوره آماری، می‌تواند در تحلیل رسوب‌دهی استفاده شود. در این تحقیق، 20 زیرحوضه واقع در منطقه جنوب غرب کشور، با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیائی(GIS) و پردازش ...
بیشتر
طی دهه‌های گذشته، بررسی عوامل موثر بر رسوب‌دهی حوزه آبخیز رودخانه‌ها، در مطالعات آبخیزداری مورد توجه قرار گرفته است. داده‌های بار رسوبی رودخانه‌ها، علی‌رغم کم‌بود تعداد و طول دوره آماری، می‌تواند در تحلیل رسوب‌دهی استفاده شود. در این تحقیق، 20 زیرحوضه واقع در منطقه جنوب غرب کشور، با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیائی(GIS) و پردازش تصاویر ماهواره‌ای، 48 متغیر فیزیوگرافی، اقلیمی، زمین‌شناسی و شاخص پوشش گیاهی (NDVI) استخراج شد. بررسی عواملی چون انحنای دامنه و شاخص پوشش گیاهی تصاویر ماهواره‌ای برای اولین بار در تعیین عوامل موثر بر رسوب‌دهی حوزه‌های آبخیز مورد توجه قرار گرفته است. با انجام تجزیه و تحلیل عاملی، چهار عامل مساحت حوضه، درصد مساحت تحدب حوضه، درصد مساحت اراضی شمال‌غربی و درصد مساحت مجموع اراضی جنگلی، کشاورزی با مراتع خوب (NDVI بیش تر از 0.4) به عنوان عوامل موثر شناسائی شد. در تعیین مناطق هم‌گن، از روش تجزیه خوشه‌ای به همراه تجزیه و تحلیل متمایزکننده استفاده شد که منجر به شناسائی دو گروه هم‌گن شد. نتایج نشان داد که عوامل مساحت حوضه، درصد مساحت تحدب حوضه و درصد اراضی شمال غربی، به‌ترتیب مهم‌ترین عوامل متمایزکننده گروه‌ها و موثرترین عوامل بر رسوب‌دهی در منطقه موردنظر هستند.
ستار چاوشی؛ محمدرضا یزدانی؛ عبدالرسول تلوری
دوره 1، شماره 3 ، آبان 1388، صفحه 153-159
چکیده
روابط عمق– سطح– بارش به‌عنوان ابزاری مهم در مطالعات حوزه‌های آبخیز به خصوص در مناطق فاقد آمار و اطلاعات است.این روابط اطلاعات ارزشمندی از بارش متناسب با تداوم و سطح فراگیر آن می‌دهد. به‌عنوان مثال شناخت دقیق توزیع مکانی بارش می‌تواند برای مطالعه دقیق ساز و کارسیلاب بسیار مفید باشد. درتحقیق حاضر، بررسی توزیع مکانی بارش ...
بیشتر
روابط عمق– سطح– بارش به‌عنوان ابزاری مهم در مطالعات حوزه‌های آبخیز به خصوص در مناطق فاقد آمار و اطلاعات است.این روابط اطلاعات ارزشمندی از بارش متناسب با تداوم و سطح فراگیر آن می‌دهد. به‌عنوان مثال شناخت دقیق توزیع مکانی بارش می‌تواند برای مطالعه دقیق ساز و کارسیلاب بسیار مفید باشد. درتحقیق حاضر، بررسی توزیع مکانی بارش در منطقه استان اصفهان مورد بررسی قرار گرفته است. در بین آمار مشاهداتی ایستگاه‌های ثبات، تعداد 1654 رگبار با تداوم‌های کم‌تر از یک ساعت تا 72 ساعت استخراج و مورد مطالعه قرار گرفته است. با توجه به وسعت زیاد منطقه و عدم هم‌گنی سطوح بارش، رگبارهای فراگیر کوتاه‌تر از 24 ساعت در کل منطقه مشاهده نشد. لذا از رگبارهای فراگیر 24 ساعت برای استخراج رگبارهای کوتاه مدت استفاده شد. در نهایت هفت رگبار فراگیر با تداوم 24 ساعت انتخاب و از این بین،سه رگبار شاخص که بیان‌گر حداکثر وقایع ثبت شده است، انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفت. با توجه به همبستگی ضعیف بارش با ارتفاع در منطقه، گرادیان بارندگی غیر قابل استناد بوده؛ لذا به منظور ترسیم منحنی‌های همباران، از روش‌های زمین آماری کریجینگ، کوکریجینگ، IDW و TPSS استفاده شده است. آزمون روش‌های مختلف زمین آمار بیان‌گر دقت روش کریجینگ در غالب تداوم‌های رگبار خواهد بود. از بین روش‌های کریجینگ نیز مدل گوسی و کروی نسبت به سایر مدل‌ها ارجحیت دارد.
قاسم حبیبی بی‌بالانی؛ شهریار صبح‌زاهدی؛ ضیا باژرنگ
دوره 1، شماره 3 ، آبان 1388، صفحه 160-166
چکیده
کشش ریشه‌های جانبی درختان یکی از شیوه‌هایی است که در حرکات توده‌ای خاک تأثیر گذاشته و باعث افزایش پایداری آن میشود. ریشه‌های جانبی، بر خلاف ریشه‌های عمودی که به‌صورت مستقیم باعث افزایش پایداری توده خاک میشود، در مقاومت برشی خاک تأثیر گذاشته و از این طریق باعث افزایش پایداری توده خاک میشود. به‌منظور تحقیق مقدار کشش ریشه در ...
بیشتر
کشش ریشه‌های جانبی درختان یکی از شیوه‌هایی است که در حرکات توده‌ای خاک تأثیر گذاشته و باعث افزایش پایداری آن میشود. ریشه‌های جانبی، بر خلاف ریشه‌های عمودی که به‌صورت مستقیم باعث افزایش پایداری توده خاک میشود، در مقاومت برشی خاک تأثیر گذاشته و از این طریق باعث افزایش پایداری توده خاک میشود. به‌منظور تحقیق مقدار کشش ریشه در نظام ریشه‌های درخت ممرز در منطقه رحیم آباد، واقع در جنگلهای جنوب شرق استان گیلان، اقدام به بررسی بر روی ریشه این درخت شود. بر اساس تحقیق انجام شده، مشخص شد که در لایه سطحی خاک (20-0 سانتیمتری)، ریشه‌های افقی به‌صورت متوسط در حدود 167.4 نیوتن در مقطع برش 20-50 سانتی‌متر مربع نیرو وارد نموده و یا باعث افزایش مقاومت برشی خاک، به‌صورت متوسط به مقدار 24.5 درصد میشود. نتایج آزمایش‌های انجام شده نشان داد ریشه درختان ممرز، از طریق تأثیر کششی بههمراه ریشه‌های عمودی که نقش مهارکننده کل توده خاک اعماق پایینتر را بهعهده دارد، بر روی ناپایداریهای خاک مناطق شیبدار جنگلی، از قبیل لغزشها و خزشها اثر محافظتی دارد.
محمدرضا یزدانی؛ ستار چاوشی؛ مرتضی خداقلی؛ بهرام ثقفیان
دوره 1، شماره 3 ، آبان 1388، صفحه 167-178
چکیده
با توجه به اینکه بخش وسیعی از استان اصفهان در ناحیه خشک مرکزی ایران قرار دارد، مستعد وقوع خشکسالی است. لذا انجام مطالعات و تحقیقات مناسب به منظور پایش و پیش‌بینی خشکسالی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. روش‌های متعددی برای تعریف خشکسالی با استفاده از شاخص‌های گوناگون ارائه شده است.در این تحقیق خشکسالیهای هواشناسی ...
بیشتر
با توجه به اینکه بخش وسیعی از استان اصفهان در ناحیه خشک مرکزی ایران قرار دارد، مستعد وقوع خشکسالی است. لذا انجام مطالعات و تحقیقات مناسب به منظور پایش و پیش‌بینی خشکسالی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. روش‌های متعددی برای تعریف خشکسالی با استفاده از شاخص‌های گوناگون ارائه شده است.در این تحقیق خشکسالیهای هواشناسی با استفاده از سری‌های بارندگی سالانه و سطوح آستانه متفاوت(50,40,30،60،70،80،90،95درصد) مورد بررسی قرار گرفت.برای این بررسی از داده‌های بارش 85 ایستگاه در استان اصفهان و مناطق مجاور آن در یک دوره 32 ساله(1377-1346)استفاده شد.با استفاده از روش‌های میانیابی شامل کریجینگ،کوکریجینگ،عکس مجذور فاصله و TPSS، سطوح آستانه میانیابی شدند و خطای مربوط به هر روش محاسبه شد. روش کوکریجینگ دارای کمترین خطا و روش TPSS دارای بیشترین خطا در بین روش‌های منتخب بود. در مرحله بعد با استفاده از نرم افزار ILWIS نقشه‌های گستره خشکسالی در سطوح آستانه متفاوت با مناسب‌ترین روش تهیه شد.با توجه به نتایج به دست آمده در دوره آماری منتخب، در حدود نیمی از بارش‌ها درسطح آستانه 30 درصد بوده است. از طرفی در حدود 28 درصد وقایع بارش مربوط به سطوح آستانه 80 درصد است که نشان دهنده وقوع خشکسالی‌ها با شدت زیاد در منطقه مورد مطالعه بوده است. بیشترین فراوانی وقوع سطوح آستانه درمحدوده مورد مطالعه،به ترتیب30، 80، 60، 50، 40، 90، 70 و 95 درصد است. نتایج بیان‌گر این است که روش سطوح آستانه راهکار مناسبی در بررسی خشکسالی هواشناسی در منطقه مورد مطالعه است.
منوچهر امیری؛ هادی نظری‌پویا؛ حمیدرضا پیروان
دوره 1، شماره 3 ، آبان 1388، صفحه 179-188
چکیده
مارن‌ها نسبت به فرسایش بسیار حساس بوده و سالیانه هزاران تن رسوب را راهی مخازن سدها و محل پخش سیلاب در ایستگاه‌های تغذیه مصنوعی می‌نماید که در نتیجه، هزینه‌های پالایش آب شرب و پیش‌پالایی آب تغذیه مصنوعی به شدت افزایش می‌یابد. لذا بررسی مارن‌ها از ابعاد مختلف برای کارشناسان و محققان حائز اهمیت است. در این پژوهش سعی شده است تا متغیرهای ...
بیشتر
مارن‌ها نسبت به فرسایش بسیار حساس بوده و سالیانه هزاران تن رسوب را راهی مخازن سدها و محل پخش سیلاب در ایستگاه‌های تغذیه مصنوعی می‌نماید که در نتیجه، هزینه‌های پالایش آب شرب و پیش‌پالایی آب تغذیه مصنوعی به شدت افزایش می‌یابد. لذا بررسی مارن‌ها از ابعاد مختلف برای کارشناسان و محققان حائز اهمیت است. در این پژوهش سعی شده است تا متغیرهای موثر بر میزان فرسایش‌پذیری مارن‌های استان همدان شناسایی شود. به همین منظور از 41 نقطه در سه منطقه مارن‌دار، 49 نمونه اخذ و برای تعیین مقادیر متغیرهای فیزیکی و شیمیایی مورد نظر به آزمایشگاه ارسال و هم‌زمان مشخصات محل نمونه‌برداری‌ها، چون شیب، موقعیت جغرافیایی و امتیازات هفت پارامتر برای عامل سطحی خاک یادداشت شد؛ همچنین با استفاده از دستگاه باران‌ساز کامفورست در 41 نقطه فوق‌الذکر، آزمایش باران مصنوعی انجام و 41 نمونه روانآب تهیه و در آزمایشگاه با روش‌های ساده مقدار تلفات خاک اندازه‌گیری و محاسبه شد؛ سپس مقادیر 23 متغیر فیزیکی و 15 متغیر شیمیایی تعیین شده؛ در نهایت، همه داده‌ها به وسیله آزمون کولموگروف- اسمیرنوف بررسی و متغیرهای غیرنرمال با لگاریتم‌گیری نرمال شد و آنگاه بهوسیله آزمون‌های همبستگی، رگرسیون دو متغیره و چند متغیره بررسی شدند. نتایج نشان داد که تنها نُه متغیر فیزیکو- شیمیایی با میزان تلفات خاک رابطه معنی‌دار و خطی نشان می‌دهد. از این میان، شاخص خمیری، درصد رس و نسبت رس، به ترتیب مهم‌ترین متغیرها برای ارزیابی میزان تلفات خاک از مارن‌های منطقه به شمار می‌روند.
رامین بیدل؛ عبدالرسول تلوری؛ مسعود گودرزی
دوره 1، شماره 3 ، آبان 1388، صفحه 189-200
چکیده
بارندگی یکی از اساسی‌ترین، متغیرهائی است که در بررسی مسایل اقلیمی مورد مطالعه قرارمی‌گیرد. این اهمیت به دلیل نقش بارش بر همه اجزاء مرتبط با متغیرهای هیدرولوژیکی است. اما این متغیر حیاتی، خود با تغییرات زمانی و مکانی روبه‌رو است. به‌عبارت دیگر، زمان وقوع بارش و همچنین محل دریافت ریزش جوی به دلایل مختلف ازجمله الگوهای سینوپتیکی ...
بیشتر
بارندگی یکی از اساسی‌ترین، متغیرهائی است که در بررسی مسایل اقلیمی مورد مطالعه قرارمی‌گیرد. این اهمیت به دلیل نقش بارش بر همه اجزاء مرتبط با متغیرهای هیدرولوژیکی است. اما این متغیر حیاتی، خود با تغییرات زمانی و مکانی روبه‌رو است. به‌عبارت دیگر، زمان وقوع بارش و همچنین محل دریافت ریزش جوی به دلایل مختلف ازجمله الگوهای سینوپتیکی وگردش هوای فـوقـانی و ارتباط آن با گردش هوای سطحی، دائما در حال تغییراست. لذا،طـراحـی سـازه‌های رودخـانه‌ای مبتنی بر رگبار طـرح خواهد بود. برای افزایش ضریب اطمینان در محاسبات مربوطه لازم است شناخت کافی از شرایط بارش منطقه مطالعاتی از جمله الگوی بارندگی‌ها کسب نمود. در این پژوهش، با مطالعه رگبارهای هفت ایستگاه در استان کرمانشاه و پس از جداسازی رگبارهای شدید،و بیبعدسازی آنها،الگوهای توزیع زمانی بارش مبتنی بر روش میانگین ترسیمی پیلگریم و احتمالاتی Huff ارائه شده است. با بررسی رگبارهای کلیه ایستگاهها ( 2989 واقعه) مورد، مشخص شده، رگبارهای گروه بارش یک‌ساعته حدوداً 30 درصد و گروه‌های یک تا شش‌ساعته بیش از 80 درصد رگبارها را شامل شده‌اند. همچنین با بررسی الگوهای بهدست آمده و توزیع مقادیر در25%های زمانی،مشاهده شد که در کلیه ایستگاهها و گروه‌های تداوم، حداکثر بارش در25% دوم دارای فراوانی 48.21 درصد و کمترین دریافت بارش مربوط به 25% چهارم با فراوانی 7.14 درصد است. نتیجتا اینکه 25% دوم و سوم مجموعا از نظر دریافت حداکثر بارش دارای فراوانی 80.35 درصد است. در الگوهای منطقهای نیز توزیع سهم دریافت بارش 25% دوم با 75 درصد و25% سوم با 25 درصد،گروه‌های یک تا 24ساعته منطقهای را پوشش می‌دهد. در روش توزیع احتمالاتی،که رگبارها بر‌اساس چارک‌های زمانی دریافت کننده حداکثر بارش به چارک‌های اول تا چهارم تقسیم می‌شوند،اغلب ایستگاه‌های مورد مطالعه در رگبارهای کوتاه مدت و غالبا یک تا شش‌ساعته،چارک دومی بوده و سهم بعدی را نیز چارک سوم به خود اختصاص داده است. الگوهای منطقهای ناشی از این روش نیز حکایت از چیرهگی چارک دوم در اغلب گروه‌های بارشی دارد و رتبه بعدی را هم چارک سوم از آن خود کرده است. این موضوع بهوسیله کاربرد روش میانه نیز مورد تایید قرار گرفت. نتایج حاصل از مقایسه الگوهای بهدست آمده با الگوهای دفترحفاظت خاک (SCS)، عدم تطابق با آنها را کاملا نشان می‌دهد.فقط تا حدودی و به‌طور نسبی الگوی IA با الگوی چارک دوم احتمالاتی و میانه مشابهت دارد. در نتیجه به‌کارگیری الگوهای تیپ دراستان توصیه نمی‌شود و فقط در وضعیت مذکور کاربرد آن بایستی با احتیاط صورت پذیرد.
علی‌رضا مسجدی؛ منوچهر فتحی‌مقدم
دوره 1، شماره 3 ، آبان 1388، صفحه 201-2011
چکیده
وجود پوشش گیاهی در هر منطقهای باعث کاهش سرعت جریان‌های سطحی و جلوگیری از فرسایش خاک میشود، بنابراین پوشش گیاهی تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر کاهش سیلاب‌های مخرب خواهد داشت. یکی از روش‌های حفاظت از فرسایش در حوزه‌های آبخیز سیل‌زا، استفاده از روش زیستی است. وجود پوشش گیاهی در حوزه‌های آبخیز، باعث کاهش سرعت جریان در هنگام سیلابی و ...
بیشتر
وجود پوشش گیاهی در هر منطقهای باعث کاهش سرعت جریان‌های سطحی و جلوگیری از فرسایش خاک میشود، بنابراین پوشش گیاهی تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر کاهش سیلاب‌های مخرب خواهد داشت. یکی از روش‌های حفاظت از فرسایش در حوزه‌های آبخیز سیل‌زا، استفاده از روش زیستی است. وجود پوشش گیاهی در حوزه‌های آبخیز، باعث کاهش سرعت جریان در هنگام سیلابی و جلوگیری از فرسایش خاک میشود. اندام‌های بیرونی گیاهان موجب افزایش زبری و کاهش سرعت جریان آب و در نتیجه کاهش انرژی تنش برشی آن میشود. از عوامل مهمی که مقاومت هیدرولیکی گیاهان با آن بیان میشود، ضریب زبری است. اندازه‌گیری ضریب زبری گیاهان و بررسی تاثیر آنها در کاهش سرعت و تنش برشی جریان، از اهمیت خاصی برخوردار است. یکی از گونه‌های مناسب برای تثبیت و حفاظت خاک، گیاه گز است. این گیاه نسبت به شرایط مختلف مقاوم، و بهآسانی در محل مورد نظر استقرار می‌یابد. گز از جمله گیاهانی است که دارای برگ‌های سوزنی بوده، اندام بیرونی آنها به‌دلیل زبری، باعث کاهش سرعت جریان و جلوگیری از فرسایش خاک میشود. در این تحقیق، با استفاده از مدل آزمایشگاهی ضریب زبری اندام بیرونی گیاه گز و تاثیر آن در کاهش سرعت جریان بررسی شده است. گز، در شرایط غیر مستغرق و زیر بحرانی در فلوم شیشه‌ای به طول 12.6 متر، عرض 0.5 متر و ارتفاع 0.6 متر با سرعت، دبی و عمق‌های مختلف آزمایش شد. ارتفاع گیاه در این، تحقیق 35 سانتی‌متر و با آرایش طبیعی و تصادفی در بازه‌ای از فلوم به‌طول 2.8 متر در کف فلوم قرار داده شد. 22 نوع آزمایش در این تحقیق صورت گرفت. با توجه به آزمایش‌های انجام شده بر روی مدل فیزیکی و نمودارهای بهدست آمده، می‌توان نتیجه گرفت ضریب زبری این گیاه، تابعی از شرایط جریان، نظیر سرعت، عمق و شعاع هیدرولیکی و همچنین تابعی از نوع و پوشش گیاهی است؛ همچنین گیاه گز به‌دلیل زبری بالا، گزینه مناسبی برای کاهش سرعت جریان و جلوگیری از فرسایش خاک به‌شمار می‌رود.
