نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• منوچهر امیری ¹
• هادی نظری‌پویا ¹
• حمیدرضا پیروان ²

¹ مربی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان

² استادیار پژوهشکده تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری

چکیده

مارن‌ها نسبت به فرسایش بسیار حساس بوده و سالیانه هزاران تن رسوب را راهی مخازن سدها و محل پخش سیلاب در ایستگاه‌های تغذیه مصنوعی می‌نماید که در نتیجه، هزینه‌های پالایش آب شرب و پیش‌پالایی آب تغذیه مصنوعی به ‌شدت افزایش می‌یابد. لذا بررسی مارن‌ها از ابعاد مختلف برای کارشناسان و محققان حائز اهمیت است. در این پژوهش سعی شده است تا متغیرهای موثر بر میزان فرسایش‌پذیری مارن‌های استان همدان شناسایی شود. به ‌همین منظور از 41 نقطه در سه منطقه مارن‌دار، 49 نمونه اخذ و برای تعیین مقادیر متغیرهای فیزیکی و شیمیایی‌ مورد نظر به آزمایشگاه ارسال و هم‌زمان مشخصات محل نمونه‌برداری‌ها، چون شیب، موقعیت جغرافیایی و امتیازات هفت پارامتر برای عامل سطحی خاک یادداشت شد؛ همچنین با استفاده از دستگاه باران‌ساز کامفورست در 41 نقطه فوق‌الذکر، آزمایش باران مصنوعی انجام و 41 نمونه روان­آب تهیه و در آزمایشگاه با روش‌های ساده مقدار تلفات ‌خاک اندازه‌گیری و محاسبه شد؛ سپس مقادیر 23 متغیر فیزیکی و 15 متغیر شیمیایی تعیین شده؛ در نهایت، همه داده‌ها به­ وسیله آزمون کولموگروف- اسمیرنوف بررسی و متغیرهای غیرنرمال با ‌لگاریتم‌گیری نرمال شد و آن­گاه به‌وسیله­ آزمون‌های همبستگی، رگرسیون دو متغیره و چند متغیره بررسی شدند. نتایج نشان داد که تنها نُه متغیر فیزیکو- شیمیایی با میزان ‌‌تلفات خاک رابطه معنی‌دار و خطی نشان می‌دهد. از این میان، شاخص ‌خمیری، درصد ‌رس و نسبت ‌رس، به‌ ترتیب مهم‌ترین متغیرها برای ارزیابی میزان تلفات خاک از مارن‌های منطقه به‌ شمار می‌روند.

کلیدواژه‌ها

• تلفات خاک
• درصد ‌رس
• رسوب
• شاخص ‌خمیری
• فرسایش
• متغیر غیرنرمال

عنوان مقاله [English]

The evaluation of effective factors on marls erosion by rainfall ‎simulator in Hamedan‎

نویسندگان [English]

• Manouchehr Amiri ¹
• Hadi Nazari pouya ¹
• Hamid Reza Peyrovan ²

¹ Scientific Board, Agricultural and Natural Resources Research Center, Hamedan, Iran

² Assistant Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Iran

چکیده [English]

The marl soil types are very sensitive to erosion and are deposited into reservoirs of dams and areas of flood spreading in form of considerable sediment annually. This process increases the expenses of filtration of drinkable water and pre-filtration of water of artificial recharge severely. So the investigation of marl soil types from different aspects is very important for experts and researchers. In this research, it was tried to recognize the effective variables on erosion rate of marls in Hamedan province. 49 samples of 41 spots in 3 marl areas were taken to determine the physical and chemical properties. The characteristics of place of sampling like; slope, geographical situation and privilege of 7 parameters for surface factor of soil were noted. Also, the test of simulated rain was done by the Kamphorst΄s rainfall simulator apparatus in the 41 above spots and 41 samples of runoff were taken and the amount of soil lost were measured and calculated by simple method in the laboratory. The amounts of 23 physical and 15 chemical variables were determined. Then, all data were evaluated by Kolmogorov-Smirnov test and the abnormal data were normalized by logarithm and were evaluated by correlation, bi-variate and multivariate regression tests. The results showed that only 9 variables have significant and linear relation with soil loss, where plastic index, clay percent and clay ratio are the most important variables for evaluation of marl soil loss at marls of investigated areas respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

• Abnormal variable
• Clay percentage
• erosion
• Plastic index
• Soil loss
• Sediment