نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سید حمیدرضا صادقی ¹
• علی‌اکبر داودی‌راد ²
• امیر سعدالدین ³
• شهلا پایمزد ⁴

¹ استاد، گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس

² دانشجوی دکتری رشته علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس

³ دانشیار، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

⁴ استادیار، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اراک

چکیده

امروزه تخریب زمین با توجه به روند رو‌به‌رشد جمعیت و تامین نیاز‌­‌های آن و همچنین توسعه اقتصادی، بهره‌‌برداری غیر‌علمی و غیر‌منطقی از منابع اجتناب‌نا‌‌پذیر است. از این‌رو، پایش و شناسایی عوامل موثر بر تخریب زمین در یک منطقه برای مهار و مدیریت آن ضروری است. حال آن‌که این موضوعات کمتر مورد توجه متخصصین و مدیران قرار گرفته است. در این راستا، پژوهش حاضر در حوزه آبخیز شازند با هدف تحلیل روند تخریب زمین و شناخت عوامل مهم و تاثیر‌گذار بر مبنای شاخص منطقه حساس محیطی (ESAI) در بازه زمانی 1365 تا 1393 به سبب تغییرات قابل توجه به‌دلیل بهره‌برداری‌ها و مدیریت‌های متنوع و توسعه صنعتی انجام شد. با توجه به نقشه‌های ESAI تهیه شده در مقاطع زمانی 1365، 1377، 1387 و 1393، به‌ترتیب 16.56، 33.39، 42.32 و 49.52 درصد از وسعت منطقه در شرایط بحرانی تخریب زمین قرار داشت. بر اساس تحلیل نتایج حاصل، روند تخریب زمین در منطقه فزاینده بوده و در دوره‌های منتهی به سال‌های 1377 و 1393 با شدت بیشتری صورت گرفته است. همچنین، تحلیل حساسیت و بررسی عوامل تاثیرگذار در تخریب زمین در منطقه مطالعاتی مشخص نمود که نقش عوامل پوشش گیاهی و مدیریتی و انسانی در تغییرات مقادیر ESAI و تعدیل و تشدید تخریب زمین بیش از سایر عوامل بوده است.

کلیدواژه‌ها

• آمایش سرزمین
• حساسیت به تخریب زمین
• مدیریت پوشش گیاهی
• شاخص منطقه حساس محیطی
• مدیریت سازگار

عنوان مقاله [English]

Trend of Changes in Land Degradation Index in Shazand Watershed, Markazi Province

نویسندگان [English]

• Seyed Hamidreza Sadeghi ¹
• Aliakbar Davudirad ²
• Amir Sadoddin ³
• Shahla Paimozd ⁴

¹ Professor, Department of Watershed Management Engineering, Faculty of Natural Resources, Tarbiat Modares University, Iran

² PhD Student Department of Watershed Management Engineering, Faculty of Natural Resources, Tarbiat Modares University, Iran

³ Associate Professor, Department of Range Land and Watershed Management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Iran

⁴ Assistant Professor, Faculty of Agricultural and Natural Resources, Arak University

چکیده [English]

Today, land degradation is inevitable due to growing population and corresponding demands, and also economic development, unscientific and illogical utilization of resources. Monitoring and identification of factors affecting is therefore essential for controlling and management of land degradation in an area. However, such important issues have been less considered by experts and managers. To this end, the present study aimed to analyze the trend and identifying the important affecting factors on land degradation in the Shazand Watershed, Iran, based on the Environmental Sensitive Area Index (ESAI) for significant changes due to a variety of uses, management and industrial development from 1986 to 2014. According to the ESAI maps in five year nodes of 1986, 1998, 2008 and 2014, some 16.56, 33.39, 42.32 and 49.52 percent of the study area were in critical condition of land degradation, respectively. Based on the results, the process of land degradation in the region was increasing and land degradation was considerable in the periods leading up to 1998 and 2014. The sensitivity analysis on factors influencing land degradation in the study area also revealed that the role of vegetation, anthropogenic and managerial factors on ESAI changes were more than other factors and therefore could moderate or intensify the land degradation.

کلیدواژه‌ها [English]

• Adaptive management
• Environmental Sensitive Area Index
• Land degradation sensitivity
• land use planning
• Vegetation management