جلال حیدری؛ علیرضا واعظی؛ محمد امیر دلاور
چکیده
گوناگونی عوامل مؤثر بر ویژگی‌های خاک منجر به تغییرات زمانی در فرایند فرسایش خاک می‌شود. این پژوهش با هدف ارزیابی تغییرات زمانی تولید رواناب و هدررفت خاک در نوارهای کشت گندم دیم انجام گرفت. برای این منظور، سه گندمزار دیم با شیب متوسط 15 درصد و تحت آیش در جنوب غربی استان کرمانشاه انتخاب و در هر زمین شیارهایی به طول پنج متر و عرض ...
بیشتر
گوناگونی عوامل مؤثر بر ویژگی‌های خاک منجر به تغییرات زمانی در فرایند فرسایش خاک می‌شود. این پژوهش با هدف ارزیابی تغییرات زمانی تولید رواناب و هدررفت خاک در نوارهای کشت گندم دیم انجام گرفت. برای این منظور، سه گندمزار دیم با شیب متوسط 15 درصد و تحت آیش در جنوب غربی استان کرمانشاه انتخاب و در هر زمین شیارهایی به طول پنج متر و عرض 30 سانتی‌متر ایجاد شد. برای بررسی تولید رواناب و هدررفت خاک، از چهار دبی برابر 0.5، یک، 1.5 و دو لیتر بر دقیقه استفاده شد و مقدار رواناب و هدررفت خاک از شیارها در بازه‌های زمانی پنج دقیقه طی 60 دقیقه در سه تکرار اندازه‌گیری شد. بر اساس نتایج، با افزایش دبی جریان، حجم رواناب و هدررفت خاک در شیارهای کشت افزایش یافت، به‌طوری‌که کمترین مقدار هدررفت خاک در دبی 0.5 لیتر بر دقیقه (2.66 گرم بر متر مربع) و بیشترین مقدار آن در دبی دو لیتر بر دقیقه (85.33 گرم بر متر مربع) مشاهده شد. همچنین، حجم رواناب در دبی 0.5 لیتر بر دقیقه کمترین مقدار (0.47 لیتر) و در دبی دو لیتر بر دقیقه بیشترین مقدار (7.65 لیتر) بود. مجموع کل رواناب تولیدی پس از مدت زمان 60 دقیقه و همچنین، میانگین رواناب تولیدی در دبی 0.5 لیتر بر دقیقه به‌ترتیب 12.33 و 1.03 لیتر و در دبی دو لیتر بر دقیقه به‌ترتیب 43.81 و 6.79 لیتر بود. تفاوت‌های معنی‌دار در تولید رواناب و هدررفت خاک طی زمان در دبی‌های مورد مطالعه مشاهده شد. تولید رواناب در ابتدای آزمایش اندک بود و با گذشت زمان، بر مقدار آن افزوده شد. الگوی تغییرات زمانی هدررفت خاک متفاوت از تولید رواناب بود، به‌طوری‌که مقدار هدررفت خاک در آغاز آزمایش نسبت به زمان‌های پایانی بیشتر بود که علت آن را می‌توان به فراهمی زیاد ذرات خاک قابل انتقال در شیارها در ابتدای آزمایش نسبت داد. مقدار هدررفت خاک از آغاز آزمایش تا زمان 25 دقیقه، کاهشی شدیدی یافت و سپس، از الگوی کاهشی تدریجی پیروی کرد و در پایان به مقدار ثابتی رسید. نتایج نشان داد که فرسایش شیاری به شدت تحت تأثیر شدت جریان قرار دارد و مقدار آن طی زمان تغییر می‌کند و این تغییرات مستقل از تولید جریان بوده، به فراهمی ذرات قابل انتقال در شیار وابسته است.
رامین سلماسی؛ حمیدرضا پیروان
چکیده
بیشترین میزان فرسایش و تولید رسوب حوزه آبخیزتلخه‌رود مربوط به سازند‌های مارنی می‌باشد.در پژوهش حاضر تاثیر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی نمونه‌های مارن در پیدایش فرسایش شیاری، خندقی، توده‌ای و هزاردره‌ای مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، در واحدهای یکسان مارنی از مارن‌های با اشکال مختلف فرسایش نمونه‌گیری شد و ویژگی‌های اسیدیته، ...
بیشتر
بیشترین میزان فرسایش و تولید رسوب حوزه آبخیزتلخه‌رود مربوط به سازند‌های مارنی می‌باشد.در پژوهش حاضر تاثیر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی نمونه‌های مارن در پیدایش فرسایش شیاری، خندقی، توده‌ای و هزاردره‌ای مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، در واحدهای یکسان مارنی از مارن‌های با اشکال مختلف فرسایش نمونه‌گیری شد و ویژگی‌های اسیدیته، هدایت الکتریکی، کربن آلی، سدیم، پتاسیم، کلر، کلسیم و منیزیم، ظرفیت تبادل کاتیونی، گچ، آهک، درصد ماسه، سیلت و رس، نفوذپذیری و پایداری خاکدانهها اندازه‌گیری شد. سدیم قابل جذب این نمونهها نیز محاسبه شد. دادهها مورد تجزیه آنالیز واریانس و مقایسه میانگینها قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد از بین ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی اندازه‌گیری شده، در اسیدیته، گچ و درصد ماسه نمونهها اختلاف معنی‌دار وجود دارد. همچنین، مقایسه میانگین دادهها نشان داد در بین فرسایشهای توده‌ای و هزاردره‌ای، اسیدیته، تفاوت معنی‌دار دارد. درصد ماسه در بین اشکال مختلف فرسایش خندقی و هزاردرهایو مقدار گچ در بین اشکال مختلف فرسایش شیاری، خندقی و هزاردره‌ای تفاوت معنی‌دار نشان داد.
ابوالقاسم دادرسی؛ شاهرخ حکیم‌خانی؛ عبدالصالح رنگ‌آور
دوره 1، شماره 4 ، بهمن 1388، ، صفحه 227-239
چکیده
مدل‌های تجربی فراوانی برای برآورد فرسایش خاک وجود دارد که همه آن ها برپایه مشاهدات، استدلال و منطق ارائه دهندگان مدل ها و برای مناطق خ اصی معادله شده اند. به منظور استفاده از این مدل ها در مناط قی غیر از مناطق ارائه، باید کارآ یی آن ها مورد بررسی قرار گیرد. در تحقیق حاضر، مدل فرسایشی مورگان، مورگان و فینی از میان مدل های موجود، به دلیل ...
بیشتر
مدل‌های تجربی فراوانی برای برآورد فرسایش خاک وجود دارد که همه آن ها برپایه مشاهدات، استدلال و منطق ارائه دهندگان مدل ها و برای مناطق خ اصی معادله شده اند. به منظور استفاده از این مدل ها در مناط قی غیر از مناطق ارائه، باید کارآ یی آن ها مورد بررسی قرار گیرد. در تحقیق حاضر، مدل فرسایشی مورگان، مورگان و فینی از میان مدل های موجود، به دلیل مورد توجه قرار دادن مفاهیم جدید فرسایش خاک ، استفاده از نتایج مطالعات ژئومورفولوژی و مهندسی کشاورزی، سود جستن از شمای ساده شده مدل مایر و ویشمایر، و همچنین ناچیز بودن تعداد پژوهش های انجام گرفته بر روی آن در ایران، انتخاب و کارآیی آن با استفاده از کرت های فرسایش خاک عرصه تحقیقاتیِ سنگانۀ شهرستان مشهد مورد بررسی قرار گرفت . ابتدا با انجام یک بررسی صحرایی، کرت هایی که در آن ها فرسایش شیاری مشاهده شد از گردونه بررسی حذف ، و داده های مورد نیاز برای 78 کرت باقی مانده، جمع آوری شد. داده های بارش، شیب ، پوشش گیاهی و خاک شناسی از داده های موجود، اطلاعات مربوط به عمق توسعه ریشه با انجام مطالعات صحرایی ، ظرفیت زراعی و و زن مخصوص ظاهری خاک در هر کرت به روش آزمایشگاهی و سایر پارامترهای مدل ، به کمک اطلاعات کسب شده، جداول مربوطه گردآوری شد. مدل برای تمام 78 کرت منتخب اجرا و مقدار تلفات خاک هر کرت برآورد شد. علاوه بر این ، مقدار تلفات خاک در هر کرت با توجه به حجم روانآب و رسوب مشاهده ای در هر کرت طی سالیان گذشته، اندازه گیری شد. نتایج حاصله برای هر کرت مورد مقایسه و تجزیه و تحلیل قرار گرفت و نسبت مقدار متوسط تلفات خاک برآوردی مدل ، به مقادیر متوسط رسوب مشاهده ای در هر کرت ، به دست آمد . بر اساس توصیه مورگان، اگر0 تا دو قرار داشت، کارآیی مدل برای آن کرت تایید می شد . نتایج نشان داد که / فقط نسبت یاد شده در دامنۀ 5 هم خوانی چندان خوبی بین خروجی مدل و مقادیر مشاهده ای فرسایش خاک در هر کرت وجود ندارد ، به گونه ای که 28 درصد از کرت های منتخب، مدل مورد تائید قرار گرفته، در سایر کرت ها، مقادیر برآوردی مدل، بالاتر یا / تنها در 21 پایین تر از مقادیر مشاهده ای بودند . بررسی شرایط شیب، پوشش گیاهی و خاک کرت ها نشان داد که کارآیی مدل، تنها برای وضعیتی با پوشش گیاهی کم تر از 20 درصد، شیب زیادتر از 40 درصد و عمق خاک کم تر از 10 سانتی متر، مناسب است.
