باقر حیدرپور؛ بهرام ثقفیان؛ ابوالفضل شمسایی؛ سعید گلیان
چکیده
وجود سیلاب‌های استثنایی بزرگ که در دوره آماربرداری منظم و سیستماتیک در ایستگاه‌های آب‌سنجی مشاهده می‌شوند، باعث دشواری‌هایی در اجرای روش کلاسیک تحلیل فراوانی سیلاب می‌شوند. در این پژوهش در ابتدا شناسایی سیلاب‌های استثنایی به‌وسیله یکی از آزمون‌های متداول تعیین مقادیر پرت نظیر دیکسون، گرابز و گرابز-بک ...
بیشتر
وجود سیلاب‌های استثنایی بزرگ که در دوره آماربرداری منظم و سیستماتیک در ایستگاه‌های آب‌سنجی مشاهده می‌شوند، باعث دشواری‌هایی در اجرای روش کلاسیک تحلیل فراوانی سیلاب می‌شوند. در این پژوهش در ابتدا شناسایی سیلاب‌های استثنایی به‌وسیله یکی از آزمون‌های متداول تعیین مقادیر پرت نظیر دیکسون، گرابز و گرابز-بک در ایستگاه‌های منطقه مورد مطالعه (حوزه آبخیز سد گلستان) صورت گرفت. به‌منظور تعیین تابع توزیع احتمال و تعیین تاثیر کاربرد مستقیم این سیلاب‌ها در نتایج تحلیل فراوانی سیلاب، تحلیلی با سری کامل و سپس با حذف آنها انجام شد. در این مرحله، ۱۵ تابع توزیع احتمالاتی مختلف بهکار گرفته شد و برآورد عوامل در دو حالت اریب و نااریب، به سه روش گشتاورها، بیشینه درست‌نمایی و گشتاورهای وزنی انجام شد. با توجه به نتایج آزمون‌های خوبی برازش مربع کای و کلموگروف-اسمیرنوف و محاسبه شاخص‌های خطا، توزیع لوگ پیرسون تیپ سه به‌عنوان توزیع برتر در سری کامل و پس از حذف مقادیر سیل‌های استثنایی انتخاب شد. نتایج تحلیل فراوانی سیلاب در این مرحله نشان داد که هر چند حذف مقادیر سیلاب‌های استثنایی باعث تغییر نوع توزیع احتمالاتی نشد، لیکن در نتایج برآورد سیلاب بسیار تاثیرگذار است. در مرحله بعد، به‌منظور تلفیق سیلاب‌های استثنایی با بقیه داده‌های مشاهداتی، روش کمیته منابع آب ایالات متحده بهکار گرفته شد. دوره تاریخی سیلاب‌های استثنایی به‌وسیله تحلیل حساسیت در ایستگاه‌های تنگراه، تمر و گالیکش به‌ترتیب برابر ۳۰۰، ۶۰ و ۸۰ سال محاسبه شد. با اعمال دوره تاریخی محاسبه شده، مقادیر سیلاب در دوره برگشت‌های مختلف برآورد شد. بر این اساس، به‌طور مثال میزان دبی در دوره برگشت ۱۰۰۰ ساله در ایستگاه‌های مذکور به‌ترتیب از رقم‌های ۱۴۹۴۶، ۱۶۳۹ و ۲۶۳۵ مترمکعب بر ثانیه (در سری کامل عادی) به مقدار ۱۴۳۴، ۱۴۲۳ و ۱۲۹۶ (در سری کامل، پس از اصلاح عوامل تابع توزیع احتمال) کاهش یافت. بنابراین، کاربرد روش مورد استفاده این پژوهش، در کاهش هزینه‌های ساخت سازه‌های هیدرولیکی بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
پیمان دانش‌کار آراسته؛ مسعود تجریشی؛ بهرام ثقفیان
چکیده
دمای سطح زمین شامل خاک، آب، برف و پوشش گیاهی از جمله متغیرهایی است که در دامنه وسیعی از مطالعات و تحقیقات علوم زمین و محیط زیست کاربرد دارد و عموماً دید مکانی وسیعی از آن در پروژه‌ها مورد نیاز است. فنآوری سنجش از دور، امکان پایش مکانی هم‌زمان این کمیت را در سطوح وسیع فراهم می‌آورد و سری زمانی تصاویر، پیکره پیوسته زمانی- مکانی این ...
بیشتر
دمای سطح زمین شامل خاک، آب، برف و پوشش گیاهی از جمله متغیرهایی است که در دامنه وسیعی از مطالعات و تحقیقات علوم زمین و محیط زیست کاربرد دارد و عموماً دید مکانی وسیعی از آن در پروژه‌ها مورد نیاز است. فنآوری سنجش از دور، امکان پایش مکانی هم‌زمان این کمیت را در سطوح وسیع فراهم می‌آورد و سری زمانی تصاویر، پیکره پیوسته زمانی- مکانی این متغیر را تشکیل می‌دهد. چنین پیکره پیوسته‌ای در بیشترمدل سازی‌های بیلان انرژی مانند آنچه در برآورد تبخیر به‌صورت منطقه‌ای مورد نیاز است یا بهینه‌سازی توزیع و مصرف انرژی و یا انتشار آلاینده‌های جوی، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در مقاله حاضر، ضمن معرفی برخی روش‌های متداول تخمین دمای سطح با استفاده از تصاویر ماهوارهای به واسنجی و انتخاب صورت مناسبی از معادله پنجره مجزا در محدوده دشت سیستان و هامون‌ها اقدام شده است. اصل مورد پیروی در این روش که از ترکیب دمای درخشندگی و گسیلندگی نوارهای فروسرخ حرارتی استفاده می‌نماید، بر این پایه استوار است که اتمسفر در طول موج‌های متفاوت، عکس‌العمل متفاوتی از خود بروز می‌دهد. برای این منظور، با استفاده از دمای برداشت شده از سطح زمین در دو نقطه مشاهدهای و به ازای 22 تصویر سنجنده AVHRR از ماهواره سری NOAA، طی بازه زمانی 1992 تا 2002 میلادی در مرحله واسنجی، اقدام به توسعه روابط رگرسیونی شده و آزمون‌های مربوطه نیز بهکار گرفته شده‌اند. در مرحله اعتبارسنجی از 10 تصویر AVHRR دیگر و اطلاعات مشاهده شده زمینی هم‌زمان آنها بهره‌گیری شده و آزمون χ2 برای بررسی میزان اعتبار روابط بهکار گرفته شده است. بر این اساس، سه صورت از معادله پنجره مجزا که با آزمون‌های مورد نظر تأیید شده بودند، انتخاب و برای بررسی میزان اختلاف، مورد آزمون‌های پارامتری F و ناپارامتری Kruskal-Wallis قرار گرفتند. آزمون‌های مزبور نشان دادند که بین نتایج سه رابطه، اختلاف معنی‌داری در میانگین و میانه در سطح معنی داری 95 درصد وجود ندارند. لذا ساده‌ترین صورت معادله پنجره مجزا که متغیرهای کم‌تری دارد، به‌عنوان گزینه قابل کاربرد پیشنهاد و بر اساس آن، نقشه‌های توزیع دمای سطح زمین در محدوده سیستان از طریق پردازش تصاویر استخراج شد.
بهرام ثقفیان؛ باقر قرمزچشمه؛ مسعود سمیعی؛ رضا عاشقی
دوره 1، شماره 3 ، آبان 1388، ، صفحه 140-152
چکیده
طی دهه‌های گذشته، بررسی عوامل موثر بر رسوب‌دهی حوزه آبخیز رودخانه‌ها، در مطالعات آبخیزداری مورد توجه قرار گرفته است. داده‌های بار رسوبی رودخانه‌ها، علی‌رغم کم‌بود تعداد و طول دوره آماری، می‌تواند در تحلیل رسوب‌دهی استفاده شود. در این تحقیق، 20 زیرحوضه واقع در منطقه جنوب غرب کشور، با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیائی(GIS) و پردازش ...
بیشتر
طی دهه‌های گذشته، بررسی عوامل موثر بر رسوب‌دهی حوزه آبخیز رودخانه‌ها، در مطالعات آبخیزداری مورد توجه قرار گرفته است. داده‌های بار رسوبی رودخانه‌ها، علی‌رغم کم‌بود تعداد و طول دوره آماری، می‌تواند در تحلیل رسوب‌دهی استفاده شود. در این تحقیق، 20 زیرحوضه واقع در منطقه جنوب غرب کشور، با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیائی(GIS) و پردازش تصاویر ماهوارهای، 48 متغیر فیزیوگرافی، اقلیمی، زمین‌شناسی و شاخص پوشش گیاهی (NDVI) استخراج شد. بررسی عواملی چون انحنای دامنه و شاخص پوشش گیاهی تصاویر ماهوارهای برای اولین بار در تعیین عوامل موثر بر رسوب‌دهی حوزه‌های آبخیز مورد توجه قرار گرفته است. با انجام تجزیه و تحلیل عاملی، چهار عامل مساحت حوضه، درصد مساحت تحدب حوضه، درصد مساحت اراضی شمال‌غربی و درصد مساحت مجموع اراضی جنگلی، کشاورزی با مراتع خوب (NDVI بیش تر از 0.4) به عنوان عوامل موثر شناسائی شد. در تعیین مناطق هم‌گن، از روش تجزیه خوشه‌ای به همراه تجزیه و تحلیل متمایزکننده استفاده شد که منجر به شناسائی دو گروه هم‌گن شد. نتایج نشان داد که عوامل مساحت حوضه، درصد مساحت تحدب حوضه و درصد اراضی شمال غربی، به‌ترتیب مهم‌ترین عوامل متمایزکننده گروه‌ها و موثرترین عوامل بر رسوب‌دهی در منطقه موردنظر هستند.
محمدرضا یزدانی؛ ستار چاوشی؛ مرتضی خداقلی؛ بهرام ثقفیان
دوره 1، شماره 3 ، آبان 1388، ، صفحه 167-178
چکیده
با توجه به اینکه بخش وسیعی از استان اصفهان در ناحیه خشک مرکزی ایران قرار دارد، مستعد وقوع خشکسالی است. لذا انجام مطالعات و تحقیقات مناسب به منظور پایش و پیش‌بینی خشکسالی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. روش‌های متعددی برای تعریف خشکسالی با استفاده از شاخص‌های گوناگون ارائه شده است.در این تحقیق خشکسالیهای هواشناسی ...
بیشتر
با توجه به اینکه بخش وسیعی از استان اصفهان در ناحیه خشک مرکزی ایران قرار دارد، مستعد وقوع خشکسالی است. لذا انجام مطالعات و تحقیقات مناسب به منظور پایش و پیش‌بینی خشکسالی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. روش‌های متعددی برای تعریف خشکسالی با استفاده از شاخص‌های گوناگون ارائه شده است.در این تحقیق خشکسالیهای هواشناسی با استفاده از سری‌های بارندگی سالانه و سطوح آستانه متفاوت(50,40,30،60،70،80،90،95درصد) مورد بررسی قرار گرفت.برای این بررسی از داده‌های بارش 85 ایستگاه در استان اصفهان و مناطق مجاور آن در یک دوره 32 ساله(1377-1346)استفاده شد.با استفاده از روش‌های میانیابی شامل کریجینگ،کوکریجینگ،عکس مجذور فاصله و TPSS، سطوح آستانه میانیابی شدند و خطای مربوط به هر روش محاسبه شد. روش کوکریجینگ دارای کمترین خطا و روش TPSS دارای بیشترین خطا در بین روش‌های منتخب بود. در مرحله بعد با استفاده از نرم افزار ILWIS نقشه‌های گستره خشکسالی در سطوح آستانه متفاوت با مناسب‌ترین روش تهیه شد.با توجه به نتایج به دست آمده در دوره آماری منتخب، در حدود نیمی از بارش‌ها درسطح آستانه 30 درصد بوده است. از طرفی در حدود 28 درصد وقایع بارش مربوط به سطوح آستانه 80 درصد است که نشان دهنده وقوع خشکسالی‌ها با شدت زیاد در منطقه مورد مطالعه بوده است. بیشترین فراوانی وقوع سطوح آستانه درمحدوده مورد مطالعه،به ترتیب30، 80، 60، 50، 40، 90، 70 و 95 درصد است. نتایج بیان‌گر این است که روش سطوح آستانه راهکار مناسبی در بررسی خشکسالی هواشناسی در منطقه مورد مطالعه است.
