نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مسیب حشمتی ¹
• محمد قیطوری ²
• یحیی پرویزی ³

¹ مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه- تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری

² مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران

³ پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

چکیده

خاکورزی مهمترین فعالیت کشاورزی در سراسر جهان است که نقش بسزایی بر کیفیت خاک، محیط‏زیست و عملکرد محصول دارد. در غالب دیمزارهای ایران شخم با گاوآهن برگرداندار و در جهت شیب دامنه انجام می‏گیردکه به‏دلیل نقش آن در انتشار کربن آلی، فرسایش خاک و کاهش عملکرد محصول زیانبارترین نوع خاکورزی است. هدف از اجرای این پروژه بررسی اثرات چهار روش شخم بر روی مهمترین مشخصات فیزیکی و فرسایش‏ پذیری خاک بود که در قالب طرح آزمایشی اسپلیت اسپلیت پلات بر پایه کرت‏های کامل تصادفی با چهار تیمار اصلی و سه تیمار فرعی انجام شد. نوع شخم به عنوان عامل اصلی (شامل شخم متداول، شخم مرکب، شخم با چیزل و بدون شخم ) با سه تیمار فرعی (بدون بقایای گیاهی، یک سوم بقایای گیاهی و دوسوم بقایای گیاهی) بود که در تناوب گندم و نخود دیم به‏مدت چهار سال اجرا شد. محل اجرای تحقیق ایستگاه سرارود (معاونت موسسه تحقیقات دیم) بود. نمونه‏برداری سالانه از خاک (عمق 10 تا 20 سانتی‏متر) انجام و مورد آزمایشات جرم مخصوص ظاهری و توزیع اندازه خاکدانه‏ها قرار گرفت. همچنین وضعیت فرسایش پذیری محاسبه شد. نتایج حاصله نشان داد که میانگین جرم مخصوص ظاهری تیمارهای شاهد (شخم متداول)، خاکورز مرکب، چیزل و کشت مستقیم به‏ترتیب 62/1، 45/1، 40/1 و 37/1 گرم بر سانتی‏متر مکعب بدست آمد که بطور معنی‏داری (p<0.05) در تیمار شاهد بیشتر بود. به‏همین ترتیب میانگین کربن آلی 20/1، 50/1، 40/1 و 70/1 درصد بود که بطور معنی‏داری در تیمار کشت مستقیم بیشتر است. همینطور تیمارهای شخم حفاظتی نیز موجب افزایش معنی‏دار خاکدانه‏های درشت خاک (با قطر بزرگتر از 1 میلی‏متر) شدند. تیمارهای فرعی یک سوم و دوسوم درصد بقایای گیاهی نیز تاثیر مثبت و معنی‏داری بر روی متغیرهای مورد اندازه‏گیری داشتند و بطور کلی بیشترین نقش را ترکیب خاکورز مستقیم با دوسوم درصد بقایا داشت. همچنین این شرایط منجر به کاهش قابل توجه فرسایش‏پذیری خاک گردید. در نهایت با توجه به‏اینکه بخشی از بقایای گیاهی گندم (کلش) برای تعلیف دام جمع‏آوری می‏گردد، باقی گذاشتن یک سوم درصد بقایا به همراه کشت مستقیم به‏عنوان گزینه مناسب و قابل اجرا برای حفظ کیفیت خاک و پایداری محیط‏زیست است.

کلیدواژه‌ها

• بقایای گیاهی
• شخم چیزل
• خاکورز مرکب
• کشت مستقیم
• گندم زمستانه

عنوان مقاله [English]

Effects of tillage practice and crop residue retention on soil organic carbon, bulk density and soil aggregate size distribution in Kermanshah Province, Iran

نویسندگان [English]

• Mosayeb Heshmati ¹
• Mohamad Gheitury ²
• Yahya Parvizi ³

¹ Soil Conservation and Watershed Management Department, Kermanshah Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research,Education and Extension Organization (AREEO), Keshavarz Boulevard, Kermanshah,

² Kermanshah Center for Agricultural and Natural Resources Research and Education, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Kermanshah, Iran

³ Soil conservation and Watershed Management Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO),Kermanshah, Iran

چکیده [English]

Tillage is a common worldwide agricultural practice impacts soil quality, Thus, there is the worst practice contributing in soil quality depletion, carbon flux and crop yield decline. In order to study the effect of different tillage and crop residue retention on some soil characteristics, an experiment was carried out in a splite-splite plots. The experiments comprised four main treatments (tillage) and three sub-treatments (crop residue) with three replications. The main tillage treatments include conventional tillage using moldboard plow (T0); combined plow using delta basket roller model (T1); chisel packer plow (T2); and no tillage (T3). Sub-treatment included no crop residue, one third residue and two third residue. Research conducted for four-years (2017–18 to 2020–21). Soil sampling and analysis carried out annually for measurement of soil organic carbon (SOC) bulk density (BD) and soil aggregate size distribution (SASD) at depth 0-20 cm. Results showed that the mean BD value in the main treatments including T0, T1, T2 and T3 were about 1.62, 1.45, 1.40 and 1.37 gcm-3, respectively that was significantly (P<0.05) higher than conventional tillage (T0). The average SOC in T0, T1, T2 and T3 were about 1.20, 1.50, 1.40 and 1.70 %, respectively that was significantly higher in all conservation tillage, but higher in T3. Likewise SOC, the effects of conservation tillage on increasing ratio of coarser SASD > 1 mm) was significantly (p<0.05) higher that T0, and highest in no tillage. The effects of one third and two third crop residue retention on analysed soil variable was significantly higher compared to zero crop residue retention. Although all conservative tillage (T1, T2 and T3) contribute to obvious improvement of measured soil variables, the effects of no tillage (T3) coupled with highest crop residue was found highest value. Following this results, soil erodibilty was reduced through conservation tillage.

کلیدواژه‌ها [English]

• Chisel Tillage
• Crop Residue
• Combined Tillage
• No Tillage
• Winter Wheat