نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• سیدعباس عطاپورفرد

کارشناس پژوهشی، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران

چکیده

با توجه به عدم امکان استفاده قطعی از یک یا چند ویژگی به‌عنوان منشاءیاب در مطالعات منشاءیابی، انتخاب آن با توجه به نوع و ویژگی­‌های منابع تولید رسوب صورت می­گیرد. بدین‌ترتیب باید منشاءیاب‌­های مختلف برای تعیین منابع تولید رسوب، در طرح­‌های تحقیقاتی مورد ارزیابی قرار گرفته و برای مناطق مشابه توصیه شوند. در این پژوهش، کارایی عناصر نادر خاکی برای تفکیک رسوبات واحدهای سنگی مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند. بر همین اساس، 69 نمونه از بخش سطحی و آبکندهای فعال 10 واحد سنگ­‌شناسی حوزه آبخیز چنداب اخذ و مقدار عناصر نادر خاکی آن به روش فعال‌سازی نوترون اندازه‌­گیری شد. در ادامه، با بررسی فرضیات روش تحلیل تشخیص (تبعیت توزیع عناصر از تابع توزیع نرمال، برابری ماتریس کواریانس‌­ها و هم­‌خطی چندگانه) و در نظر گرفتن برخی ملاحظات، تحلیل تابع تشخیص صورت گرفت. بر این اساس، واحدهای سنگی حوضه در پنج گروه طبقه‌­بندی شده و عناصر نادر خاکی Yb، Sc، Sm، Th و Eu به­‌عنوان عناصر منشاءیاب انتخاب شدند. با توجه به روش F یک متغیره ضرایب ساختاری توابع تشخیص، عناصر منتخب در سطح اعتماد 95 درصد قادر به تفکیک رسوبات گروه‌­های سنگ‌شناسی از یکدیگر هستند. در این میان، عناصر Sm، Eu، Yb و Sc قدرت تفکیک تقریبا یکسان داشته و قابلیت تفکیک عناصر Th نسبت به آن‌ها کمتر است.

کلیدواژه‌ها

• روش تحلیل تشخیص
• عناصر منتخب
• عناصر منشاءیاب
• فعال‌سازی نوترون
• قدرت تفکیک

عنوان مقاله [English]

Investigation on the ability of rare earth elements for discrimination sediments of lithological units, case study: Chandab Watershed

نویسنده [English]

• Abbas Atapourfard

Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Tehran, Iran

چکیده [English]

Using one or some specific property to discriminate the sediment of different sources is impossible. Therefore, properties were selected with attention to the type and properties of sedimentary sources. Thus, the efficiency of tracers for identification of sedimentary sources should be evaluated and obtained results should be recommended for similar areas. Therefore, in this study, the efficiency of rare earth elements in discrimination sediments of lithological units has been investigated. 69 samples collected from surface soil and active walls of channels in 10 lithological unites of the Chandab watershed basin. The amount of rare element earth was determined by using the neutron activation analysis method. Then, the assumptions of discriminant analysis method (1- the variables are distributed normally, 2- the within-group covariance matrices are equal  3-There is no multicollinearity between variables) were evaluated and then were applied. Based on the results, lithological unites fo Chandab Watehrshed classified into five groups and Yb, Sc, Sm, Th and Eu were selected as sedimentary tracers. According to the F method, for coefficients of discriminate functions, the selected elements can discriminate sediments of lithological groups at 95% confidence level. The ability of Sm, Eu, Yb and Sc to successfully discriminate different sources are the same and more than Th.

کلیدواژه‌ها [English]

• Discriminate ability
• Discriminate analysis method
• Neutron activation analysis
• Selected elements
• Tracer