نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی خدائی ¹
• عباس پهلوانی ²
• زهرا قلیچی‌پور ²
• رحمان زندی ³

¹ کارشناس ارشد محیط زیست، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری

² استادیار، گروه محیط زیست، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری

³ استادیار، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزوار

چکیده

حفاظت و مدیریت هر کاربری در مناطق مختلف باید بر اساس شرایط اکولوژیکی صورت گیرد که تحقق این امر با انجام ارزیابی توان اکولوژیکی در هر منطقه میسر می‌­شود. ارزیابی توان اکولوژیکی به معنی بررسی قدرت بالقوه سرزمین و تعیین نوع کاربرد طبیعی آن به‌­وسیله انسان است. هدف اصلی از انجام این پژوهش، شناسایی توان اکولوژیکی در شهرستان خداآفرین با مساحت 161607 هکتار، با بهره‌گیری از روش ارزیابی چند معیاره (MCE)، مدل رایج آمایش سرزمین دکتر مخدوم و با به‌کارگیری سامانه اطلاعات جغرافیایی می­‌باشد. در این بررسی، پس از شناسایی منابع اکولوژیکی (پایدار و ناپایدار)، تجریه و تحلیل و جمع‌بندی منابع صورت گرفت. سپس، در محیط نرم‌افزار ArcGIS 10.6 لایه‌های اطلاعاتی با هم تلفیق و پس ‌از آن ارزش‌گذاری نقشه‌ها انجام شد. در نهایت، با توجه به ارزش‌های موجود، توان و تنگناهای بالقوه منطقه برآورد و نسبت به اولویت‌بندی کاربری‌های مجاز در سطح منطقه اقدام شد. در نتیجه، پس از تلفیق نقشه‌های لازم و تصحیح آن‌ها ظرفیت‌های محیطی و توان اکولوژیکی منطقه به‌صورت مساحت (درصد) در سطح شهرستان خداآفرین برآورد شد. با توجه به اهداف پژوهش، مناطق مستعد به تفکیک کاربری‌های آبزی‌پروری-کشاورزی (2.65)، آبزی‌پروری-مرتع‌داری (0.14)، آبزی‌پروری-توسعه شهری و روستایی (0.2)، آبزی‌پروری-توریسم گسترده (0.049)، حفاظتی-توریسم گسترده (0.45)، حفاظتی-جنگل‌داری (0.12)، توریسم متمرکز-جنگل‌داری (0.021)، آبزی‌پروری (6.34)، توریسم گسترده (12.61)، توریسم متمرکز (2.64)، مرتع‌داری (33.1)، کشاورزی (7.51)، حفاظتی (13.57)، توسعه شهری، روستایی و صنعتی (1.8)، جنگل‌داری (18.8) پهنه‌بندی و شناسایی شدند. همچنین، نتایج نشان می‌دهد که بیشترین پتانسیل مربوط به مرتع‌داری با مساحت 61567.55 هکتار است که کمتر از 50 درصد آن (30457 هکتار) با شرایط حاضر منطبق می‌­باشد.

کلیدواژه‌ها

• ارزیابی چند معیاره (MCE)
• توریسم
• حفاظت
• ظرفیت‌ محیطی
• مدیریت

عنوان مقاله [English]

Assessing the ecological potential of Khodaafarin City using Dr. Makhdoom ecological model and Geographic Information System

نویسندگان [English]

• Ali Khodaie ¹
• Abbas Pahlavani ²
• Zahra Ghelichipour ²
• rahman zandi ³

¹ Science and environmental- Hakim sabzevar-sabzevar

² Assistant Professor, Department of Environment, Faculty of Geography and Environmental Sciences, Hakim Sabzevari University, Iran

³ Assistant Professor,, Faculty of Geography and Environmental Sciences, Hakim Sabzevari University, Iran

چکیده [English]

The protection and management of each user in different areas should be based on ecological conditions, which can be achieved by assessing the ecological potential in each area. Assessing ecological potential means examining the potential power of the land and determining its natural use by humans. The main purpose of this study is to identify the ecological potential in Khodaafarin City with an area of ​​161,607 ha, using the multi-criteria assessment method, the common land management model of Dr. Makhdoom and using GIS. In this study, after identifying ecological resources (sustainable and unstable), the resources were analyzed and summarized. Then, in the software environment (ArcGIS 10.6), the information layers were combined and then the maps were evaluated. Finally, according to the existing values, the potential strengths and bottlenecks of the region were estimated and the permitted uses were prioritized in the region. As a result, after combining the necessary maps and correcting them, the environmental capacities and ecological potential of the region were estimated as area (percentage) in Khodaafarin City. According to the objectives of the research, areas prone to segregation of aquaculture-agriculture (2.65), aquaculture-rangeland management (0.14), aquaculture-urban and rural development (0.2), aquaculture-extensive tourism (0.049), conservation-extensive tourism (0.45), conservation-forestry (0.12), centralized tourism-forestry (0.021), aquaculture (6.34), extensive tourism (12.61), centralized tourism (2.64), rangeland management (33.1), agriculture (7.51), conservation (13.57), urban, rural and industrial development (1.8), forestry (18.8) were zoned and identified. The results also showed that the highest potential is related to the rangeland management with an area of 61567.55 ha of which less than 50% (30457 ha) is consistent with the current conditions.

کلیدواژه‌ها [English]

• Conservation
• Management
• Multi-criteria assessment
• Tourism
• GIS