مهندسی و مدیریت آبخیز

با همکاری انجمن آبخیزداری ایران

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

راهنمای نویسندگان

راهنمایی دریافت کد ORCID

داوران

راهنمای عضویت در Publons

تعیین شاخص‌‌های فیزیکی و ژئومورفولوژیکی مؤثر بر رخداد انواع جریان‌های‌‌ سیلابی در حوزه آبخیز سد کرج

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران

2 دانشیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

3 استاد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

4 دانشیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

5 استادیار، گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی وآبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی ومنابع طبیعی ساری ساری

چکیده

شناسایی فرایندهای هیدروژئومورفیک نظیر سیلاب عادی (normal flood)، سیلاب‌ واریزه‌ای (flood (debris و جریان‌ واریزه‌ای (debris flow) با توجه به رژیم رسوبی و خطرات و خسارات مختلف بسیار ضروری می‌باشد. در سال‌های اخیر کمبود اطلاعات میدانی موجبات نیاز به استفاده از مدل‌های مبتنی بر اطلاعات پایه حوزه آبخیز را فراهم کرده است. هدف از این مطالعه، توسعه روش کاربردی برای پیش‌بینی رخداد انواع جریان سیلابی با استفاده از ویژگی‌های فیزیکی (ژئومورفومتری) و ژئومورفولوژیکی حوضه می‌باشد. این پژوهش، با استفاده از روش‌ توصیفی-تحلیلی و ابزارهایی مانند عکس‌های هوایی، تصاویر ماهواره‌ای، نقشه‌های توپوگرافی و سامانه GIS انجام شد. در روش توصیفی، ارزیابی میدانی رسوبات انواع جریان‌های سیلابی 28 تیرماه سال 1394 در 70 زیرحوزه آبخیز سد کرج انجام شد. از 70 زیرحوضه مطالعاتی، 30 زیرحوضه جریان واریزه‌ای، 16 زیرحوضه‌ سیلاب واریزه‌ای و 24 زیرحوضه‌ با سیلاب عادی مواجه شدند. در روش تحلیلی، در هر زیرحوضه، 32 عامل ژئومورفومتری از مدل رقومی ارتفاعی (DEM) با دقت مکانی 25 متر و پنج پارامتر ژئومورفولوژیکی از نقشه رخساره‌های فرسایش توده‌ای، استخراج و به­‌‎منظور تعیین ارتباط با نوع جریان‌های سیلابی مشاهداتی به برنامه آماری SPSS منتقل شد. نتایج تحلیل واریانس یک مرحله‌ای (ANOVA) و مقایسه چندگانه بونفرونی (Bonferroni multiple comparisons) نشان داد، چهار عامل مورفومتری طول آبراهه اصلی (Lm)، محیط حوضه (p)، طول حوضه (Lb) و میانگین عرض حوضه (Wb) در تفکیک انواع جریان سیلابی مؤثر شناسایی شدند. به‌منظور انتخاب دو پارامتر کلیدی مناسب‌تر و مقادیر آستانه آن‌ها، بررسی رابطه زوجیِ چهار متغیر در شش نمودار (کرت) پراکنش سه‌گانه نقطه‌ای نشان داد طول آبراهه اصلی (Lm) و میانگین عرض حوضه (Wb) مناسب‌ترین عوامل مؤثر برای پیش‌بینی جریان‌های سیلابی با کمینه مجموع خطاهای موجود در محدوده طبقات تفکیکی جریان‌ها بر روی نمودارها ‌بودند که در حوضه‌های طولانی با 4<Lm کیلومتر سیلاب عادی و در حوضه‌های کوتاه با  4<Lm کیلومتر اگر 1<Wb کیلومتر باشد، سیلاب واریزه‌‌ای‌ و چنانچه 1>Wb کیلومتر باشد، جریان واریزه‌ای ایجاد می‌شود. نتایج تحلیلی نشان داد که مدل مورفومتری دارای دقت مطلوب در طبقه‌بندی صحیح حدود 94، 88 و 83 درصد از حوضه‌های بالای سد و 91، 83 و 88 درصد از حوضه‌های پایین سد، به­‌ترتیب برای وقوع جریان‌ واریزه‌ای، سیلاب واریزه‌ای و سیلاب عادی بوده است. پیش‌بینی رژیم رسوبی جریان­‌های سیلابی و انجام اقدامات متناسب و سریع آبخیزداری در مواقع بحرانی از امتیازات این مدل کاربردی محسوب می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Determination of effective physical and geomorphological indices affecting on occurrence of various types of flood flows in Karaj Dam Watershed

نویسندگان [English]

  • Mehdi Khalajzadeh 1
  • Gorban Vahabzadeh 2
  • Sadat Feiznia 3
  • Aliakbar Nazarisamani 4
  • Seyed Ramzan Mousavi 5

1 PhD student in Watershed Management, Sari University of Agricultural Sciences and Natural resources, Iran

2 Associate Professor, Faculty of Natural Resources, Sari University, Sari, Iran

3 Professor, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Iran

4 Associate Professor, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Iran

5 Assistant Professor of Geological Remote Sensing &amp; GIS ,Faculty of Natural Resources, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University, Iran

چکیده [English]

Identification of hydrogeomorphic processes such as normal flood, debris flood and debris flow on alluvial fan (at the outlet of the watershed) is essential due to the type of sedimentary regime and various hazards. In recent years, the lack of field information has led to the need to use models based on basic watershed information. The aim of this study is to develop a practical method for predicting the occurrence of various types of flood flow, using physical and geomorphological characteristics of watersheds. In this study, a descriptive-analytical method and some of tools, such as aerial photographs, satellite images, topographic maps were used. First, by descriptive method, field evaluation of sediments of various types of flood currents was carried out on July 19, 2015 in 70 sub-watersheds of in Karaj Dam Watershed. Results showed that out of 70 sub-basins, 30 sub-basins, debris flow, 16 sub-basin debris flood and 24 sub-basins were normal floods. Then, in the analytical method, 32 geomorphometric features of watersheds by 25-meter spatial digital model (DEM) and five geomorphological features of sub-watersheds by mass movement maps were extracted and then were transferred to the SPSS statistical program to determine the relationship with the type of flood flow. The results of ANOVA and Bonferroni multiple comparisons showed that four morphometric factors “main channel length, basin perimeter, mean basin width and basin length” were identified in differentiation of flood flow types. To achieve the two appropriate key parameters and threshold values, four variable pairwise were copaird by pair in six  triple scatter plots. The results showed that “The main channel length (Lm) and the mean basin width (Wb)” has the least total errors of the observation streams, were selected as the most appropriate factors for predicting flood flows. In long basins with Lm>4 km, normal flooding occurs, and in short basins with  Lm1 km, floods occur, and if Wb

کلیدواژه‌ها [English]

  • Debris flow
  • GIS
  • Hydrogeomorphic
  • Mass movement
  • Morphometry
مراجع
  1. Adine, F., A. Kavian, G. Vahabzadeh and A.V. Khaledi Darvishan. 2012. The effect of physical properties of the watershed on the properties of sedimentology and formation of river bed on downstream sediments: case study of Ghale Sar in Mazandaran Province. Journal of Stratigraphy and Sedimentology Reaserches, 28: 83-98.(in Persian).
  2. Arattano, M. and L. Franzi. 2004. Analysis of different water-sdiment flow processes in a mountain Natural Hazards and Earth System Sciences, 4: 783-791.
  3. Banihabib, M. 1995. Investigation the appropriate conditions for the occurrence of debris floods in the country. Research Project of the Ministry of Energy Publication, 322 pages.
  4. Blott, S.J. and K. Pye. 2001. GRADISTAT: a grain size distribution and statistics package for the analysis of unconsolidated sediments. Journal of Earth Surface Processes and Landforms, 26: 1237-1248.
  5. Costa, J.E. 1988. Rheologic, geomorphic and sedimentologic differentiation of water floods, hyperconcentrated flow and debris flow. Flood Geomorphology, John Wiley and Sons, 611– 620.
  6. Feiznia, S. 2008. Applied sedimentology (with emphasize on soil erosion and sediment production). University of Gorgan Press, 356 Pages.
  7. Hunger, O., S.G. Evans, M.J. Bovis and J.N. Hutchinson. 2001. A review of the classification of landslides of the flow type. Journal of Environmental and Engineering Geoscience, 7: 221– 238.
  8. Jandaghi, N., M. Ownegh, N. Birodian, A. Najafinejad and A. Amini. 2004. Comparison of granulometriy and three types of flood flow in Ziarat Watershed, Gorgan. Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources of Gorgan, 11: 30- 41 (in Persian).
  9. Kavian, A., F. Adineh, Gh. Vahabzadeh and A.V. Khaledi Darvishan. 2013. Investigation of spatial variations of morphometric features of bed sediments in downstream of the river, case study: Ghale Sar Watershed, Sari. Journal of Iran Natural Resources, 66:131-144 (in Persian).
  10. Khaledi Darvishin, A.V., S.H.R. Sadeghi., M. Vafakhah and L. Gholami. 1998. Recognition of the most effective physical characteristics of watershed on bed sediment morphometry, case study: Vaz River. Technical Report, Water Resources Research, 4: 75-78 (in Persian).
  11. Ministry of Energy and Management and Planning Organisation Press. 2003. Guide line of sediment size experiments. Publication No. 269.
  12. Mohseni, H. and S. 1999. Factors of incidence and identification of separation indices of debris flow deposits. Compressed Articles of the Third Conference of the Iranian Geological Society, 1: 744.
  13. Mosley, M.P. and D.S. Tindal. 1985. Sediment variability and bed material sampling in gravel-bed rivers. Journal of Earth Surface Processes, https://doi.org/10.1002/esp.3290100506.
  14. Najafi Nejad, A. 2005. Sedimentology and hydrological properties of debris flood in Ziarat Basin, PhD Thesis, University of Tehran, 128 pages.
  15. Najafi Nejad, A., S. Feiznia, M.E. Banihabib, H. Ahmadi and S. Zakikhani. 2007. Sedimentological characteristics of debris flows and its comparison with source areas, case study: Ziarat Watershed, Gorgan. Iranian Natural Resources, 60: 45-52 (in Persian).
  16. Rezapoor Soltani, M. and M. Ghaemi Poor. 2012. Physiography and geomorphology of Tabarak catchment area located in the north of Quchan and its effect on sediment types. New Findings of Applied Geological, 14: 82-96 (in Persian).
  17. Pareta, K. and U. 2011. Quantitative morphometric analysis of a watershed of Yamuna Basin, India using ASTER (DEM) data and GIS. International Journal of Geomatics and Geosciences, 2: 248-269.
  18. Soni, S. 2016. Assessment of morphometric characteristics of Chakrar Watershed in Madhya Pradesh, India using geospatial technique. Journal of Applied Water Science, 2: 36-49.
  19. Tribhuvan, P.R. and M.A. Sonar. 2016. Morphometric analysis of a Phulambri River Drainage Basin (Gp8 Watershed), Aurang Abad District (Maharashtra) using geographical information system. International Journal of Advanced Remote Sensing and GIS, 5: 1813-1828.
  20. Welsh, A. and T. Davies. 2011. Identification of alluvial fans susceptible to debris-flow hazards. Journal of Landslides, 8: 183-194.
  21. Wilford, D.J., M.E. Sakals, J.L. Innes, R.C. Sidle and­ W.A. Bergerud. 2004. Recognition of debris flow, debris flood and flood hazard through watershed‌ morphometrics. Journal of Landslides, 1: 61– 66.
  22. Yamani, M., J. Jedari Eyvazi and M. Jahadi Toroghi. 2010. Types of flood flows occurring in the Madarsoo River (during catastrophic floods in August 2001 and 2002). Journal of Natural Geographic Researches, 72: 1-20 (in Persian).
  23. Zhang, W., Q. Wang, J. Chen, H. Li, J. Que and Y. Kong. Grain-size analysis of debris flow alluvial fans in Panxi area along Jinsha River. Journal of Sustainability, 7: 15219-15242.
مهندسی و مدیریت آبخیز
دوره 13، شماره 2
تیر 1400
صفحه 460-478
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار