نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• امیر سررشته‌داری ¹
• امین صالح پور جم ²
• محمدجعفر سلطانی ²
• علی اکبر نوروزی ³
• علیرضا شادمانی ¹
• میر مسعود خیرخواه زرکش ³

¹ مربی پژوهشی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری،‌ سازمان تحقیقات،‌آموزش و ترویج کشاورزی، تهران

² استادیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات،‌آموزش و ترویج کشاورزی، تهران

³ دانشیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات،‌آموزش و ترویج کشاورزی، تهران

چکیده

تعیین اثربخشی طرح‌­های پخش سیلاب به‌خصوص از دیدگاه شاخص‌­های اقتصادی و اجتماعی موثر با توجه به گذشت یک ربع قرن از اجرای آن‌ها در کشور، نقش مهمی را در ارزیابی این گونه طرح‌­ها ایفا می­‌کند. در این تحقیق، نخست اقدام به شناسایی شاخص­‌های مرتبط با اثرات طرح­‌های پخش سیلاب بر آبخوان آب ‌باریک بم و نیز رتبه‌­بندی شاخص‌­های تبیین کننده آن مبتنی بر آزمون‌­های ناپارامتریک آماری از دیدگاه خبرگان شد. بدین‌منظور، شاخص­‌هایی نظیر خاک، آب، پوشش گیاهی، طراحی و اجرای سازه‌­ها و ... که مرتبط با اثرات کلی طرح‌­های پخش سیلاب بر آبخوان و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌­ای، پرسش از کارشناسان و نیز مراجعه به منطقه و مصاحبه حضوری با ساکنان و بهره‌برداران منطقه، شناسایی شده، در نهایت، روایی پرسش‌­نامه مبتنی بر نظرات خبرگان و اعمال نظرات ایشان به تأیید نهایی رسید. همچنین، بررسی پایایی ابزار اندازه­‌گیری با محاسبه مولفه آلفای کرونباخ، مورد آزمون قرار گرفت. در این تحقیق، بر اساس روش کدگذاری چند پاسخی، متغیرهای پرسش‌­نامه از نوع متغیرهای ترتیبی کیفی و منطبق با طیف لیکرت بوده، به‌طوری‌ که پس از نظر‌سنجی از 30 کارشناس، اولویت‌بندی شاخص‌­ها با کاربرد آزمون­ فریدمن و نیز تعیین اثربخشی طرح، به انجام رسید. در این پژوهش، دامنه تغییرات مقادیر میانگین رتبه­­‌ها از 4.15 تا 22.88 متغیر است. نتایج حاصل از رتبه‌بندی اهمیت شاخص‌ها نشان­ داد که شاخص "اثر طرح آبخوان­داری بر کاهش خسارت سیل به اراضی و باغات" با میانگین رتبه 22.88 و همچنین، شاخص "اثر طرح آبخوان­داری بر بروز اختلافات و درگیری بین روستاییان" با میانگین رتبه 4.15 به‌ترتیب بیشینه و کمینه میانگین رتبه در این نظرسنجی به خود اختصاص داده است. همچنین، با توجه به قرارگیری امتیاز مکتسبه نهایی طرح در حدود طبقات 307.36 تا 37.68 عملیات پخش سیلاب در آبخوان آب باریک بم از اثربخشی زیادی برخوردار است. همچنین، نتایج تحقیق نشان داد که روش‌های ارزیابی چند متغیره و استفاده از فرایندهای مفهومی سامانه‌های پشتیبانی از تصمیم روشی مناسب در ارزیابی پروژه‌های پخش سیلاب بر آبخوان بوده، می‌تواند تصمیم‌گیران کلان را کمک کند.

کلیدواژه‌ها

• آزمون فریدمن
• اولویت‌بندی
• پایایی
• روایی
• میانگین رتبه

عنوان مقاله [English]

Evaluating the impacts of flood spreading plans from the view point of experts using nonparametric statistical tests, case study: Ab-Barik Aquifer of Bam

نویسندگان [English]

• Amir Sarreshtehdari ¹
• Amin Salehpour Jam ²
• Mohammad Jafar Soltani ²
• Aliakbar Noroozi ³
• Alireza Shademani ¹
• Masoud kherkhah zarkesh ³

¹ Scientific Board, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran

² Assistant Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran

³ Associated Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran

چکیده [English]

Determining the effectiveness of flood spreading schemes, especially from the point of view of effective economic and social indicators, over a quarter century after their implementation in the country, plays an important role in their assessment. In this study, indicators related to the effects of flood spreading plans on Ab-Barik Aquifer of Bam were identified and then ranked based on nonparametric statistical tests from the experts' point of view. For this purpose, first the indicators related to the effects of flood spreading projects on the aquifer based on library studies, expert inquiries as well as site visits and face-to-face interviews with local residents and users were identified and finally the validity of the questionnaire based on expert opinions was identified. Finally, the validity of the questionnaire based on the experts' opinions and their comments was finally confirmed. Also, the reliability of the measuring instrument was tested by calculating Cronbach's alpha component. In this research, based on the multi-response coding method, the variables of the questionnaire were of the type of qualitative and qualitative variables consistent with the Likert scale, so at this stage, a survey was conducted from 30 experts. The range of changes in mean rank values varies from 4.15 to 22.88. The results of the ranking of indices based on Friedman test showed a significant difference in the effectiveness of the effective variables in evaluating flood spreading projects on aquifer, so that the question of “reducing the damage to flood lands and gardens” with the rank mean of 22.88 and also the question of “conflicting among the villagers in the area” with the rank mean of 4.15 have maximum and minimum priority, respectively. In addition, the results of the study indicate the high effectiveness of flood spreading schemes in the Ab-Barik Aquifer of Bam.

کلیدواژه‌ها [English]

• Friedman test
• Mean rank
• Prioritization
• Reliability
• Validity