نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ایمان صالح ¹
• عطااله کاویان ²
• محمود حبیب‌نژاد روشن ³
• زینب جعفریان ²

¹ استادیار بخش تحقیقات آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کهکیلویه و بویراحمد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یاسوج، ایران

² دانشیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

³ استاد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

چکیده

کشور ایران که به‌طور عمده از شرایط اقلیمی خشک و نیمه‌خشک بهره می‌گیرد، دارای اکوسیستمی ناپایدارتر و شکننده‌تر نسبت به مناطق مرطوب است و اهمیت حفاظت از منابع آب و خاک در آن دو چندان است. یکی از راه‌کارهای موثر در کاهش آلودگی در آب‌های سطحی و فرسایش خاک، استفاده از نوارهای حائل گیاهی است. تحقیق حاضر با هدف بررسی تأثیر شدت رواناب، نوع و سن گیاه بر کارایی نوارهای حائل گیاهی در کنترل کیفیت و کمیت رواناب در منطقه ساری به انجام رسیده است. این پژوهش، با استفاده از کرت‌های آزمایشی 10×1 متری و تولید رواناب مصنوعی با دبی معادل رواناب حاصل از بارندگی با دوره بازگشت 25 و 100 سال طی یک سال صورت پذیرفت. نتایج نشان داد که کارایی نوارهای حائل گیاهی حاوی وتیور و همچنین، چمن بومی تحت رواناب حاصل از بارندگی با دوره بازگشت 25 سال، در کاهش کلیه آلاینده‌های مورد مطالعه و همچنین، حجم رواناب خروجی از کرت‌ها در کلیه نوبت‌های نمونه‌برداری بالاتر از نوارهای حائل گیاهی تحت رواناب حاصل از بارندگی با دوره بازگشت 100 سال بود. همچنین، با توجه به یافته‌های این تحقیق، کارایی نوارهای حائل گیاهی در کنترل کیفیت و کمیت رواناب تحت رواناب‌های شدید، کمتر تحت تأثیر خصوصیات نوار حائل و مرحله رشد گیاه و گونه آن است و خصوصیات جریان نقش مهمتری ایفا می‌کند. دو گونه گیاهی مورد مطالعه شامل وتیور و چمن نیز عملکرد متفاوتی در کاهش حجم رواناب و آلاینده‌های موجود در آن نشان دادند. همچنین، با گذشت زمان و افزایش سن گیاهان کارایی متفاوتی برای نوارهای حائل گیاهی مورد مطالعه مشاهده شد.

کلیدواژه‌ها

• چمن بومی
• رسوب
• ساری
• فسفات
• نیترات
• وتیور

عنوان مقاله [English]

Experimental investigation of vegetative buffer strips in qualitative and quantitative conservation of water and soil

نویسندگان [English]

• Iman Saleh ¹
• Ataollah Kavian ²
• Mahmoud Habibnejad Roshan ³
• Zeynab Jafari ²

² Associate Professor, Faculty of Natural Resources, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University, Sari, Iran

³ Professor, Faculty of Natural Resources, Sari University of Agriculture Sciences and Natural Resources, Sari, Iran

چکیده [English]

Iran has an arid and semi-arid climate as well as a more unstable ecosystem than humid regions; so the importance of water and soil resources conservation becomes higher in this country. The use of vegetative buffer strips is an effective strategy to reduce pollutions in surface waters as well as soil erosion. The present research has been conducted with the aim of study the effect of runoff rate, plant age and plant species on the efficiency of vegetative buffer strips to control runoff quality and quantity in Sari, Mazandaran, Iran. 1×10 m experimental plots were used and artificial runoff with two rates equal to the runoff generated by a precipitation with 25 and 100 years return period. The results indicated that the efficiency of vegetative buffer strips containing vetiver grass and turf grass affected by the runoff with a rate equal to the runoff generated by a precipitation with 25 years return period was higher than the buffer strips affected by the runoff with a rate equal to the runoff generated by a precipitation with 100 years return period, during the study period. Also, it was found that the efficiency of vegetative buffer strips to control runoff quality and quantity is affected more by the flow properties than characteristics of buffer strips, their plant age and species, when runoff rate is high. Two studied plant species including vetiver grass and native turf grass also showed a different performance to reduce runoff volume and its pollutants. On the other hand, variation of the plants’ age caused different efficiency for the studied vegetative buffer strips.

کلیدواژه‌ها [English]

• Nitrate
• Phosphate
• Sari
• Sediment
• Turf grass
• Vetiver grass