نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری، دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی، دانشگاه تهران و استادیار، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تبریز، ایران
2 دانشیار، دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی، دانشگاه تهران
3 دانشیار، دانشکده علوم خاک، دانشگاه گیلان
چکیده
برای ارزیابی پتانسیل حرکت فسفر از یک منطقه به آب‌های سطحی، چه از طریق رواناب سطحی یا زهکش زیرزمینی، یک شاخص عملی مورد نیاز است. درجه اشباع فسفر، که میزان فسفر جذب‌شده به خاک را به ظرفیت جذب آن ارتباط می‌دهد، می‌تواند شاخص مناسبی از توانایی رهاسازی فسفر آن خاک باشد. برای خاک‌های کشور، تا کنون روش‌های محاسبه درجه اشباع فسفر به‌کار گرفته نشده است. اهداف این پژوهش، توسعه شیوههای محاسبه درجه اشباع فسفر برای خاک‌های آهکی اطراف شهرستان‌های بستان‌آباد، سراب و هریس استان آذربایجان شرقی واقع در زیرحوضه دریاچه ارومیه؛ بهدست آوردن مقادیر درجه اشباع فسفر برای خاک‌های آهکی و ارزیابی درجه اشباع فسفر با استفاده از فسفر محلول به‌عنوان شاخص پتانسیل هدررفت فسفر از طریق رواناب می‌باشد. به این منظور، از 30 نقطه از مناطق یادشده که فسفر آن‌ها در دامنه وسیعی قرار داشت، نمونه‌برداری خاک از لایه سطحی انجام شد و پس از تعیین ویژگی‌های بافت، واکنش، کربن آلی و آهک نمونه‌های خاک، با استفاده از چهار روش اندازه‌گیری یا عصاره‌گیری فسفر خاک و چهار روش برای تعیین ظرفیت جذب آن، 16 شکل گوناگون از درجه اشباع فسفر بهدست آمد. درجه اشباع فسفر این خاک‌ها از 0.06 تا 33.49 درصد (میانگین 8.14 درصد) نوسان داشت. همبستگی معنی‌داری بین فسفر محلول در آب و انواع درجههای اشباع فسفر محاسبه شده وجود داشت. غلظت آستانه فسفر از بین چهار عصارهگیر، برای عصاره‌گیرهای اولسن، مهلیچ 3 و سلطانپور بهجز در رابطههایی که میزان منیزیم به‌عنوان عامل فسفر جذب شده بوده است، در دامنه 0.4 تا 33 درصد و برای عصارهگیر اکسید آهن، فقط در رابطه‌ای که مجموع کلسیم همراه منیزیم عامل جذب بوده‌اند، برابر با 1.3 درصد بهدست آمد. خاک‌هایی که درجه اشباع فسفر آن‌ها، بالاتر از حد آستانه باشد، مستعد هدررفت فسفر محلول از طریق جریان سطحی و آبشویی و نتیجه تشدید پدیده غنی‌شدن آب‌ها در حوزه‌های آبخیز می‌باشند و باید جهت مهار وقوع این پدیده متناسب با در نظر گرفتن شرایط گوناگون حوضه، عملیات مدیریتی در آن‌ها اعمال شود.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Concentration of phosphorus environmental threshold in some calcareous soils of East Azerbaijan Province
نویسندگان [English]
- Ramin Salmasi 1
- Mohsen Farahbakhsh 2
- Hossein Asadi 3
1 PhD Student, Faculty of Agricultural Engineering and Technology, Tehran, Iran and Assistant Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Department, Agricultural and Natural Resources Research Center of East Azerbaijan, AREEO, Tabriz, Iran
2 Associate Professor, Faculty of Agricultural Engineering and Technology, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Faculty of Soil Science, University of Guilan, Iran
چکیده [English]
There is critical need for a practical indicator to assess the potential of phosphorus (P) movement from a given site to surface waters, either via surface runoff or subsurface drainage. The Degree of P Saturation (DPS), which relates a measure of P already adsorbed by a soil to its P adsorption capacity, could be a good indicator of that soils P release capacity. For our country soils, there is not any report for DPS calculating. This study aimed to develop techniques of calculating the DPS for calcareous soils of western Azerbayjan, Uremieh Lake sub-watershed, obtaining DPS levels for calcareous soils, and evaluating DPS by use of soluble P as indicator of P runoff potential. For this purpose, 30 surface soil samples with widely P contents were selected and after determining some of general physico-chemical properties, useing of four measures of soil available P and four indices of P sorption capacity, sixteen different forms of DPS were obtained. Significant correlation was obtained between soluble P and different forms of DPS in this study. Threshold P concentration between four extractants, were obtained for Olsen, Mehlich-3, and Soltanpour ones, except in calculations with Mg as P adsorbed contributor in range of 0.4-33 percent, with 8.14 mean, and for FeO extractant, only in calculations with Ca + Mg as adsorbing one was obtained that was equal to 1.3 percent. Degree of P saturation in soils with higher than threshold P concentration values are sustainable to P runoff via surface runoff or leaching, and as a result eutrophication intensification, and for control this phenomenon should apply management practices with regard to different situations of watershed.
کلیدواژه‌ها [English]
- Degree of P saturation
- Extraction methods of Olsen
- Mehlich-3
- Soltanpour
- Ferrous oxide
- Eutrophication
)