نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حسین خیرفام ¹
• بهزاد خیرفام ²
• یعقوب آژدان ³
• صالح حسینی ⁴

¹ استادیار، گروه علوم محیط زیست، پژوهشکده آرتمیا و مطالعات دریاچه ارومیه، دانشگاه ارومیه

² دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه ارومیه و کارشناس امور منابع آب شهرستان میاندوآب

³ دانش‌آموخته دکتری سازه‌های آبی و کارشناس امور منابع آب شهرستان میاندوآب

⁴ کارشناس ارشد گروه مهندسی عمران- آب و کارشناس امور منابع آب شهرستان میاندوآب

چکیده

تحلیل و تعیین تغییرپذیری رسوبات انتقالی رودخانه در شرایط مختلف زمانی و هیدرولوژیکی از اهمیت ویژه‌ای در علوم مهندسی هیدرولیک و هیدرولوژی برخوردار است. از طرفی اتخاذ تصمیمات مدیریتی برای مهار و کاهش انتقال رسوب در رودخانه‌ها نیازمند به تحلیل و شناخت رفتار سامانه رودخانه در شرایط زمانی مختلف می‌باشد. با وجود این، اطلاعاتی کافی در خصوص نوع و میزان تولید رسوب آبخیزها در شرایط زمانی و هیدرولوژیکی مختلف وجود ندارد. بر همین اساس، در پژوهش حاضر تغییرپذیری زمانی بار بستر، معلق به‌عنوان انواع رسوب رودخانه و نسبت بار بستر به معلق با تغییرات دبی مورد بررسی قرار گرفت. برای انجام پژوهش، داده‌های بار بستر و معلق (گرم بر لیتر) و دبی (مترمکعب بر ثانیه) رودخانه‌ی قطورچای آذربایجان غربی از سال 1377 تا 1382 ثبت شده در ایستگاه یزدکان به‌وسیله سازمان‌های مربوطه، جمع‌آوری شد و در محیط Excel 2007 با رسم نمودارهای فصلی، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که با افزایش مقادیر دبی در تمامی فصول بار معلق افزایش محسوسی داشته و نسبت بار بستر به بار معلق کاهش پیدا کرده و کم‌ترین میزان انتقال بار بستر و معلق در زمستان و بیش‌ترین میزان بار معلق و بار بستر در فصل بهار صورت گرفته است. مقادیر حداقل، حداکثر و میانه نسبت بار بستر به معلق در فصل بهار، به‌ترتیب 5.02، 563.99 و 27.43 درصد، در فصل تابستان به‌ترتیب 0.75، 2034.91 و 135.80 درصد، در فصل پاییز به‌ترتیب 28.31، 659.15 و 184.94 درصد و در فصل زمستان به‌ترتیب با 28.96، 457.61 و 169 درصد بود. همچنین، نسبت بار بستر به معلق در طی دوره‌ مطالعاتی از 0.7 تا 2034 درصد متغیر بوده و به‌سبب رفتار پیچیده تغییرات متغیرهای مورد بررسی به‌ویژه بار بستر و نسبت بار بستر به معلق با دبی جریان، استفاده از روش‌های غیرمستقیم تخمین بار بستر دقیق نبوده و ضرورت تجهیز ایستگاه‌های سنجش بار بستر به‌صورت روزانه اجتناب‌ناپذیر است.

کلیدواژه‌ها

• انتقال رسوب
• رفتار رسوب
• سامانه رودخانه
• سلامت آبخیز
• هیدرولیک رسوب

عنوان مقاله [English]

Variability of bed and suspended load and bed to suspended load ratio in Qotour Chay River

نویسندگان [English]

• Hossein Kheirfam ¹
• Behzad Kheirfam ²
• Yaaghoub Azhdan ³
• Saleh Hossein ⁴

¹ Assistant Professor, Department of Environmental Science, Artemia and Urmia Lake Research Institute, Urmia University

² MSc Student, Department of Civil Engineering- Hydraulic Structures, Urmia University and Expert of Water Resources in Miandoab Township Office

³ PhD. in Water Structure Engeneering and Expert of Water Resources in Miandoab Township Office

⁴ MSc, Department of Civil Engineering. Azad Islamic University, Mahabad Branch and Expert of Water Resources in Miandoab Township Office

چکیده [English]

Variability analysis of river sediment transport in different temporal and hydrological conditions is important in hydraulics and hydrological science and engineering. Otherwise, behavior analyzing of the riverian systems at the different temporal conditions is necessary in managerial decisions to control and reduce sediment transport. However, knowledge about the type and amount of sediment in watersheds in various temporal and hydrological conditions is limited. Therefore, this study aimed to investigate the variability of bed and suspended load and bed to suspended load ratio. The 6-years period (1998-2003) data of bed and suspended load (g l^-1) and discharge (m³ s^-1) were collected from Yazdekan station of Qotour Chay River. The analyses also were carried out in Excel 2007 software. The results indicate that discharge increasing caused that the suspended load was increased and the bed to suspended load ratio was decreased at all seasons. As well, the lowest and highest bed and suspended load transport were occurred at the winter and spring, respectively. Amounts of minimum, maximum and median bed to suspended load ratio at spring, summer, autumn and winter were 5.02, 563.99 and 27.34%; and 0.075, 2034.91 and 135.80%; and 28.31, 659.15 and 184.94%; and 28.96, 457.61 and 169%, respectively. Also, during the study period the bed to suspended load ratio was varied about 0.7 up to 2034%. Therefore, using indirect methods to estimate sediment is not accurate because of complex behavior of sediment particularly bed load and bed to suspended load ratio with discharge. By and large, it is necessary that daily bed load measuring in sediment gauges.

کلیدواژه‌ها [English]

• River system
• Sediment behavior
• Sediment hydraulic
• Sediment transport
• Watershed health