نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ابراهیم کریمی سنگچینی ¹
• مجید اونق ²
• امیر سعدالدین ³
• ناصر طهماسبی پور ⁴
• حسین رضایی ⁵

¹ دانشجوی دکتری آبخیزداری، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

² استاد، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

³ دانشیار، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

⁴ استادیار، دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان

⁵ استادیار، گروه علوم اقتصاد، دانشگاه پیام نور واحد دامغان

چکیده

در این مقاله، به پژوهش انجام شده برای بررسی عوامل موثر بر مشارکت مردمی در طرح‌­های آبخیزداری و پیش‌بینی سطح پذیرش مردمی از سناریوهای مدیریت پوشش­گیاهی در حوضه رودخانه حبله‌­رود پرداخته می­‌شود. رودخانه حبله‌­رود در استان­‌های سمنان و تهران قرار گرفته و از جمله حوضه­‌های بین استانی در سطح کشور است. سناریوهای مدیریتی مورد بررسی شامل وضع موجود، تراس­‌بندی، تاغ‌­کاری، پوشش­‌گیاهی جوامع رودخانه، علوفه‌­کاری، کپه­‌کاری، کنتورفارو، درخت‌کاری، قرق، بذرپاشی، بذرکاری، باغ­کاری و اگروفارستری هستند. طی مصاحبه حضوری با بهره‌­برداران حوضه، برای هر فرد به تفکیک پرسشنامه‌­ای تکمیل شد. روایی و پایایی پرسشنامه­‌ها مورد آزمون قرار گرفت. با توجه به رابطه کوکران و با روش نمونه­‌گیری انتساب متناسب به 379 آبخیزنشین از جامعه آبخیزنشینان حوضه مراجعه شد. وضعیت نقش عوامل موثر بر مشارکت مردمی به تفکیک بخش‌­های حوضه بررسی شد. احتمال پذیرش مردمی فعالیت‌های آبخیزداری با روش توزیع احتمالاتی دوجمله‌­ای بررسی شد. سیاست‌های حمایتی مالی دولت به‌عنوان موثرترین عامل در مشارکت مردمی حوضه حبله­‌‎رود شناخته شد. این عامل از نظر مردم ساکن در بخش‌­های سرخه و ایوانکی، بیشترین امتیاز را داشت. مشارکت مردمی در چهار شکل حمایت اجتماعی، مشارکت نیروی انسانی، مشارکت مالی و مشارکت نیروی انسانی و مالی با هم بررسی شد. نتایج نشان می‌­دهد که سناریوهای اگروفارستری و باغ­کاری بیشترین مشارکت نیروی انسانی و مالی (بیشترین درصد مشارکت در بخش­‌های مرکزی فیروزکوه و مرکزی دماوند) را به خود اختصاص می­‌دهند. نتایج حاصل از توزیع دوجمله­‌ا‌ی نشان می­‌دهد که سناریوهای اگروفارستری و باغ­کاری از دیدگاه بهره‌­برداران حوضه بیشترین پذیرش مردمی را دارند. نتایج این پژوهش قابل استفاده به‌وسیله مدیران و تصمیم­‌گیران آبخیز برای حفظ منابع آب و خاک و افزایش قابلیت اجرایی فعالیت­‌های مدیریتی، در مقیاس آبخیز است.

کلیدواژه‌ها

• توزیع احتمالاتی دوجمله‌ای
• جوامع محلی
• حوضه بین استانی
• روایی و پایایی پرسشنامه
• مشارکت نیروی انسانی و مالی

عنوان مقاله [English]

An investigation on affecting factors on community participation and predicting the community acceptance of the vegetation-based management scenarios for the Hable-rud River Basin

نویسندگان [English]

• Ebrahim Karimi Sangchini ¹
• Majid Ownegh ²
• Amir Sadoddin ³
• Nasser Tahmasebipuor ⁴
• Hossein Rezaee ⁵

¹ PhD student, Faculty of Range land and Watershed Management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Iran

² Professor, Faculty of Range land and Watershed Management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Iran

³ Associate Professor, Faculty of Range land and Watershed Management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Iran

⁴ Assistant Professor, Faculty of Agriculture, Lorestan University, Lorestan, Iran

⁵ Assistant Professor, Economic Sciences Department, Payame Noor University, Damghan Bench

چکیده [English]

This article describes a research aiming to investigate factors affecting community participation and to predict community acceptance of vegetation-based management scenarios in the Hable-rud River Basin. The Hable-rud River Basin which is a transboundary basin is extended between Tehran and Semnan provinces in Iran. In this research, vegetative management scenarios include: the current condition, terracing, saxaul plantation, riparian restoration, forage growing, bunch seeding, contour furrowing, tree plantation, grazing exclusion, seeding, drill seeding, orchard development, and agroforestry. Through an interview with the stakeholders of the basin, a predefined questionnaire was completed for each respondent separately. Validity and reliability of the questionnaire were tested. On the basis of Cochran formula, 379 respondents were chosen in a stratified sampling scheme among the local communities of the basin. The factors influencing people's participation in various districts of the basin were investigated. The community acceptance level of watershed management actions was quantified using binomial probability distribution. Financial support policies of the government were identified as the most effective factor in community participation for the study area that attained the highest value in the viewpoint of people living in Sorkhe and Ivanakey districts. Community participation was evaluated in four forms including support by heart, labor support, financial support, and labor and financial support. The analysis indicates that scenarios of agroforestry and orchard development have the highest level of labor and financial support. Central Firoozkooh and Central Damavand districts have maximum labor and financial support level. The results of the binomial distribution analysis show that scenarios of agroforestry and orchard development have highest preferences among the local communities of the Hable-rud river basin. The results of this research can be used by managers and decision makers to promote soil and water resources protection as well as to promote the adoption of management actions at the watershed scale.

کلیدواژه‌ها [English]

• Validity and reliability of the questionnaire
• local communities
• Labor and financial support
• The Binomial probability distribution
• Transboundary basin