نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
دانشیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
چکیده
فرسایش بادی از مهمترین فرایندهای بیابان‌زایی در مناطق خشک و نیمه‌خشک محسوب می‌شود. این فرایند سبب تخریب اراضی، خاک، منابع آب و غیره می‌شود. پدیده گرد و غبار به‌عنوان یکی از مهمترین پیامدهای فرسایش بادی در سطح ایران و جهان و به‌ویژه در منطقه غرب و جنوب غرب کشور مطرح است. از این‌رو، پژوهش حاضر با هدف شناسایی مناطق داخلی دارای پتانسیل تولید گرد و غبار در استان خوزستان به انجام رسید. در این پژوهش، با ترکیبی از روش‌های آماری برای تجزیه و تحلیل اطلاعات ایستگاهی، ماهواره‌ای به‌منظور بارزسازی مناطق منشأ گرد و غبار و تغییرات کاربری و مدل‌سازی برای رهگیری مسیر حرکت گرد و غبار استفاده شده است. نتایج نشان داد که در مقیاس سالانه بیشترین فراوانی رخداد گرد و غبار در استان خوزستان طی سال‌های 2008 و 2009 ثبت شده است. در مقیاس فصلی، اواخر فصل بهار و اوایل تابستان و در مقیاس ماهانه ماه‌های می، ژوئن و جولای از بیشترین رخداد گرد و غبار برخوردار هستند. بارزسازی گرد و غبار روی تصاویر ماهواره‌ای و بررسی غلظت آن‌ها با استفاده از تصاویر AOD و BTD نشان داد که نواحی غرب و جنوب غرب استان خوزستان نسبت به سایر نواحی این استان بیشتر با گرد و غبارهای ورودی از خارج و یا داخل استان مواجه می‌شوند. ردیابی مسیر گرد و غبارهای ورودی نشان داد که طی دوره گرم سال بیشترین گرد و غبارهای ورودی با جهت شمال غربی–جنوب شرقی و غربی–شرقی و در دوره سرد به‌ویژه در اواخر دوره با جهت جنوبی–شمالی این استان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. تهیه نقشه کاربری و بررسی تغییرات آن بیانگر کاهش سطح پهنه‌های آبی، پوشش گیاهی (30 درصد) و افزایش زراعی بایر در سال 1393 به‌ویژه برای نیمه غربی خوزستان است. این ویژگی‌ها و خصوصیات فیزیوگرافی چون فرسایش‌پذیری بسیار زیاد سازندها، وجود خاک‌های شور و باتلاقی، رطوبت کم خاک، تغییرات زیاد کاربری نشان‌دهنده وجود مناطق مستعد و پتانسیل تولید گرد و غبار برای غرب و جنوب استان خوزستان است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Identifying areas with dust generation potential in the south west of Iran, case study: Khuzestan Province
نویسندگان [English]
- Aliakbar Noroozi
- Ziaoddin Shoaei
Associate Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
چکیده [English]
Wind erosion is one of the important processes of desertification in arid and semi-arid regions. This process causes destruction in the land, soil and water resources and etc. Dust phenomenon is one of the major consequences of wind erosion in the world and Iran, particularly in the west and south west of the country. Therefore, the present study aimed to identify areas of dust generation potential in the Khozestan, Iran using the combination of statistical methods, remote sensing and modeling. The statistical results showed that the most frequent occurrence of this phenomenon happened between 2008 and 2009. Most dust events happened in the seasonal scale, late spring and early summer and in the monthly scale, happened in May, June and July. Dust detection on satellite images and study their concentration using indicators AOD and BTD represents the greatest concentration of dust in the west and south west regions of the Khuzestan province, since 80 percent of these dust occurred in these zones. Tracking of dust showed that during the warm period, most dust happened from north west-south east and west-east and during the cold period, especially at the end of period, the northern-southern dust affected the province. The assessment of land use change showed the reduction in the irrigated areas, vegetation and arid lands increased in 2015, especially for the half of area of western Khuzestan. These features and physiographic features such as erodible formations, saline soils and marshy, low soil moisture and high changes in land use, indicates the presence of dust prone areas and potential for west and southern province.
کلیدواژه‌ها [English]
- AOD
- BTD
- Dust
- land use
- Physiographic
)