نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• حمید مسلمی

کارشناس ارشد مهندسی منابع طبیعی آبخیزداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات سیرجان، ایران

چکیده

یکی از راه‌های مناسب برای مهار و استفاده بهینه از سیلاب‌ها در مناطق خشک و نیمه‌خشک، گزینه پخش سیلاب است که به‌وسیله آن می‌توان ضمن ذخیره آب و تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی، حاصلخیزی خاک را افزایش داده و رسوبات سیلاب را مورد استفاده مجدد قرار داد. پخش سیلاب یک روش آسان برای بهره‌برداری از رسوبات و آب‌های غنی از عناصر غذایی نظیر سیلاب‌ها است که برخی استفاده‌های مهم آن شامل باروری بیشتر خاک و تأمین مواد غذایی آن است. پخش سیلاب در آبخوان‌ها و رسوب‌گذاری در سطح خاک آن‌ها می‌تواند باعث تغییرات زیادی در ویژگی‌های خاک عرصه چه در سطح و چه در عمق ‌شود. پژوهش حاضر به بررسی عملکرد شبکه پخش سیلاب در منطقه هشتبندی می‌پردازد. دشت هشتبندی در فاصله 165 کیلومتری جنوب شرقی بندرعباس با وسعت 564 کیلومتر مربع بر روی مخروط افکنه‌ای کم عمق تا متوسط به‌وجود آمده است. در این دشت، طرح پخش سیلاب در سال 1385 و در سطح 165 هکتار اجرا شده است. هدف از این پژوهش، بررسی تغییرات در برخی از ویژگی‌های خاک سطحی در عرصه سیلاب زده و مقایسه نتایج آن با منطقه شاهد است. در این پژوهش، از سه ‌نوار پخش سیلاب استفاده شد که در هر نوار نمونه‌برداری به‌صورت تصادفی از عمق صفر تا 30 سانتی‌متری خاک صورت گرفت. همچنین، در یک منطقه شاهد در مجاورت منطقه پخش سیلاب و در سه قسمت بالادست، میان‌دست و پایین‌دست به‌صورت تصادفی نمونه‌برداری انجام شد، برای اندازه‌گیری تغییرات خاک در عرصه پخش سیلاب اقدام به حفر 20 پروفیل خاک در هر دو منطقه سیل گرفته و شاهد شد. سپس، نتایج در قالب طرح کاملا تصادفی تجزیه ‌و تحلیل شد. نتایج با استفاده از آزمون t استیودنت نشان داد که در عرصه پخش سیلاب میانگین درصد رس، سیلت، رطوبت اشباع خاک، کربن آلی و میزان هدایت الکتریکی، ازت کل، فسفر و پتاسیم قابل‌جذب افزایش ‌یافته که این تغییرات در سطح یک درصد معنی‌دار است (0.01≥ p) و درصد ماسه و اسیدیته نسبت به ‌مناطق شاهد کاهش معنی‌دار در سطح یک درصد داشته است (0.01≥ p). به‌طور کلی نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که وضعیت خاک در مجموع  بهتر شده است. این وضعیت شامل افزایش حاصلخیزی خاک و  بهتر شدن وضعیت بافت خاک در اثر رسوبگذاری در بهبود نگهداشت رطوبت است.

کلیدواژه‌ها

• خاک سطحی
• خصوصیات خاک
• دشت هشتبندی
• عرصه پخش سیلاب
• مناطق خشک
• منطقه شاهد

عنوان مقاله [English]

Impact assessment of flood spreading project on some physico-chemical properties and soil fertility, case study: Tigh Syah- Hashtbandi floodwater spreading in the Hormozgan Province

نویسنده [English]

• Hamid Moslemi

MSc, Islamic Azad University, Science and Research Sirjan, Iran

چکیده [English]

The flood water spreading is one of the suitable ways for the control and efficient use of flood water in arid and semiarid regions. By this way, the flood sediments are reused and soil fertility increased. The floodwater spreading is an suitable way to exploit deposits of nutrient-rich water that have some important uses include more fertile soil with nutrients supply. Floodwater spreading in the aquifer and sedimentation in surface soil cause large changes in soil characteristics on the surface and at the depth. This research is about Tigh Syah, Hashtbandi floodwater spreading network located in the 165 km in the South-east of Bandar Abbas on a shallow alluvial apron. In this plain, floodwater spreading plan began in 2005 with an area of 165 hectares. The purpose of this research was to study the changes in some features of the topsoil affected by floodwater and to compare its results with the control area. In this study three floodwater spreading network were implemented and in any network soil was sampled from 0-30 cm top soil and from three sections of upstream, middle and downstream of a control area. The study area was located in Tigh Syah in Hashtbandi, Hormozgan Province. For measuring changes on soil properties, 20 samples were selected from inside and outside of the station. The results were analyzed in a completely randomized design. Results of t test, showed that the average percentage of  clay, silt, soil saturation moisture, organic carbon and electrical conductivity, total N, phosphorus and potassium were increased at the level of %1 (P≤ 0.01). Results also indicated that electrical conductivity and sand and pH were decreased (P≤ 0.01) in flood spreading area compared to control site. The results of this research indicates that in general, soil condition improves by floodwater spreading as a positive operation.

کلیدواژه‌ها [English]

• Control area
• Floodwater spreading
• topsoil
• Hashtbandi Plain
• Hormozgan province
• soil properties