نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• کیانوش بهرهی ¹
• غلامعباس صیاد ²
• احمد لندی ³
• حمیدرضا پیروان ⁴

¹ دانشجوی دکتری گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران

² دانشیار گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران

³ استاد گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران

⁴ دانشیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

مطالعه عوامل مؤثر بر حجم رواناب و ارزیابی روش‌های کنترل آن‌ها یکی از راه­‌کارهای ضروری برای مدیریت صحیح حوزه‌های آبخیز است. مطالعه حاضر با هدف بررسی اثرات طبقات شیب و نوع کاربری اراضی بر رواناب تولید شده با استفاده از شبیه‌ساز باران در شش زیرحوضه از حوزه آبخیز کاکاشرف از سرشاخه­های حوزه آبخیز کرخه در استان لرستان انجام گرفت. به این منظور بر اساس نقشه کاربری اراضی منطقه، شش واحد کاری (زیرحوضه) با سه نوع کاربری مرتع، جنگل و زراعت و در سه طبقه شیب 10، 20 و 30 درصد انتخاب شد. مقدار رواناب در مجموع طی 93 مورد آزمایش به­وسیله شبیه‌ساز باران، اندازه‌گیری شد. دستگاه شبیه‌ساز باران مورد استفاده از نوع باران­ساز غیر فشاری از جنس پلکسی گلاس به ابعاد 83.5×119 سانتی‌متر و به ارتفاع 1.60 متر بود. به‌منظور تجزیه ‌و تحلیل آماری از نرم‌افزار SAS استفاده شد. با توجه به نتایج به‌دست ‌آمده، میانگین، کمینه و بیشینه رواناب در حوضه به‌ترتیب برابر  1499، صفر و 9100 میلی‌لیتر بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین زیرحوضه‌های مختلف از نظر حجم رواناب تولید شده، تفاوت معنی‌دار در سطح یک درصد وجود دارد. همچنین، اثر متقابل زیرحوضه و نوع کاربری اراضی از نظر حجم رواناب اختلاف در سطح یک درصد و معنی‌دار بود. بین حجم رواناب و شیب تفاوت معنی‌داری در سطح یک درصد وجود داشت که با افزایش شیب از 10 به 30 درصد حجم رواناب تولید شده افزایش یافت. بین سه کاربری مرتع، جنگل و زراعت از نظر مقدار رواناب تولید شده، تفاوت معنی‌دار در سطح یک درصد مشاهده شد و بیشترین حجم رواناب مربوط به کاربری جنگل بود.

کلیدواژه‌ها

• تجزیه واریانس
• تلفات خاک
• جنگل
• زراعت
• سرشاخه کرخه
• مرتع

عنوان مقاله [English]

Effect of land use type and land slope degree on runoff quantity using artificial rain simulator, case study: Kakasharaf watershed (Lorestan Province)

نویسندگان [English]

• Kianush Behrahi ¹
• Gholamabbas Sayyad ²
• Ahmad Landi ³
• Hamidreza Peyrowan ⁴

¹ PhD Student, Faculty of Agriculture, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

² Associate Professor, Faculty of Agriculture, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

³ Professor, Faculty of Agriculture, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

⁴ Associate Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran

چکیده [English]

Study of effective factors on runoff quantity to achieve optimum measures for runoff controlling is an essential subject in watershed management. This study aimed to investigate the effects of land use type and land slope degree on runoff quantity using an artificial rainfall simulator in Kakasharaf watershed from branches karkhe watershed (Lorestan Province). Based on the land use map, at 6 work units (sub basins), three land use types of pasture, forest and agriculture; and three land slope degrees of 10, 20 and 30 percent was chosen. In total 93 tests were run using an artificial rainfall simulator and the runoff quantities were collected and measured. Artificial rainfall simulator was a plexiglass non-pressure rainfall simulator with a plot size of 83.5 × 119 cm² and height 160 cm. Statistical analysis was done using SAS software. Results showed that the average, minimum and maximum runoff quantity were 1499, 0, and 9100 cm³, respectively. Analysis of variance showed a significant difference (p<0.01) between sub basins and runoff quantity. Also, the interaction of sub-basins and land use showed a significant difference (p<0.01) on runoff quantity. There was a significant difference (at 1% level) between runoff quantity and the land slope so that by increasing the slope from 10 to 30 percent, the produced runoff volume increased. Besides, there was a significant difference (1% level) among runoff quantity of pasture, forest and agriculture. The volume of runoff in the forest regions was more than pasture and agriculture land use types.

کلیدواژه‌ها [English]

• agriculture
• Branches Karkhe
• Forest
• Pasture
• Soil loss
• Variance analysis