نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• زهرا نیک ¹
• کورس یزدجردی ²
• هادی عبدالعظیمی ³

¹ دانشجوی کارشناسی‌ ارشد، گروه زمین‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیراز، ایران

² استادیار، گروه زمین‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیراز، ایران

³ استادیار، گروه علوم ‌خاک، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیراز، ایران

چکیده

تحلیل‌های ریخت‌سنجی به‌عنوان ارزیابی کمی ویژگی‌های هندسی اشکال‌ زمینی و چشم‌اندازها قابل بررسی می‌باشند. در بررسی ویژگی‌های تکتونیکی حوزه آبخیز، استفاده از بعضی پارامترهای ریخت‌سنجی، می‌تواند اطلاعات بسیار مهمی را ارائه دهند. حوضه‌ گاوکشک با مساحت 46.73 کیلومترمربع، در ناحیه کوهستانی و تکتونیکی زاگرس چین‌خورده، قرار دارد. هدف از این پژوهش، استفاده از شاخص‌های ریخت‌سنجی، نظیر: شاخص انتگرال هیپسومتری، شاخص شکل حوضه زهکشی، شاخص شیب جریان (گرادیان طول رود)، شاخص شیب طولی رودخانه، شاخص عدم تقارن حوضه زهکشی و شاخص نسبت عرض کف دره به ارتفاع آن می‌باشد. در نتیجه، این شاخص‌ها تبدیل به شاخص نسبی فعالیت تکتونیکی می‌شود. با استفاده از این شاخص می‌توان عملکرد کلی فعالیت تکتونیکی منطقه را بررسی کرد. مقادیر شاخص‌های ریخت‌سنجی منطقه مورد مطالعه، با تقسیم شدن منطقه به 43 زیرحوضه آن و با استفاده از مدل رقومی ‌ارتفاعی (DEM) و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) مورد بررسی قرار گرفته است. روش شاخص‌های ریخت‌سنجی همراه با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی، رویه و ابزار توانمندی، برای برآورد فعالیت تکتونیکی منطقه می‌باشد. البته باید در نظر داشت که نتایج حاصل از این شاخص‌ها، می‌تواند در بخش‌های مختلف، مقادیر مختلفی را نشان دهد. با بررسی شاخص نسبی فعالیت تکتونیکی، حوضه مورد مطالعه به دو بخش فعال (25.6 درصد از کل حوزه آبخیز) و نیمه فعال (74.4 درصد از کل حوزه‌ آبخیز) تقسیم می‌شود. با انجام بررسی‌های آماری، حوضه مورد مطالعه به چهار خوشه شامل: خوشه یک، با 91.83 درصد شباهت، خوشه دو، با 95.19 درصد شباهت، خوشه سه، با 96.18 درصد شباهت و خوشه چهار، با 91.09 درصد شباهت تقسیم‌بندی می‌شود. در این روش، مناطق همگن، بر اساس الگوریتم خوشه‌بندی Ward تعیین شدند. بررسی تکتونیک فعال حوضه مورد پژوهش، با استفاده از دیگر شاخص‌های ریخت‌سنجی، می‌تواند در یک طرح پژوهشی دیگر مورد بررسی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

• حوضه گاوکشک
• خوشه‌بندی
• زاگرس چین‌خورده
• سامانه اطلاعات جغرافیایی
• مدل رقومی‌ ارتفاعی

عنوان مقاله [English]

Quantitave analysis of tectonic activity in the Gavkoshak of Kazeroun Watershed by morphometric indices

نویسندگان [English]

• Zahra Nik ¹
• Kouros Yazdjerdi ²
• Hadi Abdolazimi ³

¹ MSc Student, Islamic Azad University, Shiraz Branch, Iran

² Assistant Professor, Islamic Azad University, Shiraz Branch, Iran

³ Assistant Professor, Islamic Azad University, Shiraz Branch, Iran

چکیده [English]

Morphometric analysis is considered as quantitative evaluation of geometric features landforms and landscape. In the study of basin tectonic features, the use of some morphometric parameters can provide very substantial information. Gavkoshak Basin with an area of 46.73 km² is located in Zagros simply folded belt. The objective of this research is to use the morphometric indices such as hypsometric integral, basin shape, stream length-gradient, asymmetric factor, and the valley width/height ratio. As a result, these indices are converted to the tectonic activity index. This index can be used to assess the overall performance of the region's tectonic activity.Morphometric indices of area are studied by dividing this area into 43 sub-basins, using the Digital-Elevation Model (DEM) and Geographic Information System) GIS). Morphotectonics index method with the use of geographic information systems provide procedures and a powerful tool for estimating tectonic activity in the region. It should be borne in mind that the results of these indices can show different values in different sectors. By examining the relative index of tectonic activity, the basin in this research is divided into two parts namely active (25.6% of the watershed) and semi-active (74.4 % of the watershed). Through statistical analysis, the area under investigation includes four clusters: cluster one with 91. 83% similarity, cluster two with 95.19% similarity, cluster three with 96.18% similarity, and cluster four with 91.09% similarity. In this way, homogeneous regions were determined based on clustering algorithm ward. The active tectonic basin in this research can be studied in another research project, using other morphometric parameters.

کلیدواژه‌ها [English]

• Clustering
• Digital-Elevation Model
• Gavkoshak basin
• Geographic Information System
• Zagros folded