نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فاطمه محمدزاده ¹
• محمدرضا اختصاصی ²
• سید زین‌العابدین حسینی ³

¹ دانش‌آموخته کارشناسی ارشد آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد

² استاد، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد

³ استادیار، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد

چکیده

یکی از منابع مهم تأمین آب در بیشتر نقاط ایران سفره‌های آب زیرزمینی است که در دهه‌های اخیر تحت تأثیر عوامل مختلف طبیعی و انسانی قرار گرفته است. از جمله عوامل طبیعی می‌توان به جنس زمین و سازندهای زمین‌شناسی در هر منطقه اشاره کرد. در این پژوهش، بررسی کیفی منابع آب زیرزمینی و ارتباط آن‌ها با سازندهای زمین‌شناسی مدنظر قرار گرفت. به این منظور، ابتدا با استفاده از نقشه زمین‌شناسی منطقه، سازندهای زمین‌شناسی استخراج شد. سپس، داده‌های کیفی 76 چاه بهره‌برداری و سه چاه شاهد، به‌منظور تعیین تیپ آب منطقه وارد نرم‌افزار Chemistry شد. در ادامه سازندها با توجه به توان تولید تیپ آن‌ها و اثر انحلالی‌شان (کیفیت)، طبقه‌بندی شد؛ در مرحله بعد، بافرهایی به فواصل یک، سه، پنج، هفت و 10 کیلومتری در اطراف چاه‌ها ایجاد و لایه‌های آن با نقشه‌های زمین‌شناسی قطع داده شد. نتایج به‌دست آمده با استفاده از آزمون t-test نشان داد که با احتمال 95 درصد، در فواصل یک، سه، پنج و هفت کیلومتری از چاه‌ها، درصد تأثیر سازندها بر چاه‌های بهره‌برداری، معنی‌دار است، اما در فاصله 10 کیلومتری و با افزایش فاصله، این تأثیر کمتر شده و تأثیر معنی‌داری به این دلیل وجود ندارد، اما تأثیر مجموع سازندهای غیرکواترنری بر چاه‌ها افزایش می‌یابد. نتایج حاصل از منطق بولین نیز نشان داد که سازند (Qt₂) در فواصل نزدیک به چاه‌ها بیشترین گسترش را دارند که شامل مخروط افکنه‌ها و رسوبات آبرفتی جوان است و محل اصلی تغذیه آبخوان‌ها می‌باشند. اما هرچه فاصله از چاه‌ها افزایش می‌یابد، تأثیر سازندهای غیرکواترنری از جمله آهک کرتاسه و سنگ‌های باتولیتی (آتشفشانی) که به‌ترتیب دارای توان تولید تیپ آبی کلروره و کربناته را دارند، افزوده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

• آبخوان
• تیپ کلروره
• سازند کواترنری
• نرم‌افزار ‏Chemistry
• نقشه زمین‌شناسی

عنوان مقاله [English]

The effects of geological formations on groundwater quality with ‎application of Boulian logic, case study: Bajestan Watershed Plain‎

نویسندگان [English]

• Fateme Mohammadzadeh ¹
• Mohammadreza Ekhtesasi ²
• Seyed Zein Alabedin Hosseini ³

¹ MSc, Faculty of Natural Resources and Desert Studies,‎ Yazd University, Iran‎

² Professor, Faculty of Natural Resources and Desert Studies, Yazd University, Iran

³ Assistant Professor, Faculty of Natural Resources and Desert Studies, Yazd University, Iran

چکیده [English]

Underground aquifers are one of the main sources of water supply in most parts ofIranwhich are affected by natural and manmade factors in recent decades. Land and geological formations are from the natural factors in any region. In this study, the investigation of the quality of groundwater resources and their correlation with geology formations were considered. For this purpose, using the geological map of the area geological formations were extracted. Then, to determine the water brigade, the qualitative data of 76 operation wells and three control operation wells, were entered in the Chemistry software. Next, formations were classified according to the type of production and the effects of their dissolution (quality); in the next step, buffers in intervals of one, three, five, seven and 10 km were created around wells and their layers were overlaid with geological maps. The t-test results showed that at 95%, at one, three, five and seven km from the wells, the impact of formations is significant on operation wells, but, at a distance of 10 km and with increasing distance, this effect was less and significant effect there is not in this respect, but, their total impact of non-quaternary formations increases on the wells. Also, the results from  Boulian logic showed that that formation (Qt2) has the most spreading near the wells, including alluvial fans and young alluvial sediments which are the original location for feeding aquifers. But, by increasing the distance from the wells, the impact of non-quaternary formations like Cretaceous limestone and Batholith rocks (volcanic) that have the ability to produce water Brigade  of sodium chloride and carbonate increases.

کلیدواژه‌ها [English]

• Aquifer
• Chemistry software
• Clorore type
• Geological map
• Quaternary formation