نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مهشید سوری ¹
• خدیجه ترک ²
• ام‌البنین بذرافشان ³

¹ استادیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه

² کارشناس ارشد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه

³ استادیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان

چکیده

یکی از مهمترین و ابتدایی­ترین مراحل ساخت سد، مکان­یابی احداث سازه می‌­باشد‌. مکان­یابی سازه‌های آبخیزداری از جمله تحلیل‌­های مکانی است که در صورت مدیریت صحیح، تاثیر فراوانی در کاهش هزینه­ فعالیت­های آبخیزداری دارد. تعیین ویژگی­های زیر­حوضه­ها و شناخت خصوصیات آن‌ها در حوزه آبخیز، برای اجرای صحیح سازه­های آبی از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورت اجرای پروژه‌ها در مکان‌های نامناسب، علاوه بر هدر رفت سرمایه ملی، وقوع پدیده‌هایی نظیر سیلاب­های مهیب، سبب بدتر شدن شرایط حوضه‌ها خواهد شد. هدف این پژوهش، معرفی و تبیین روش­های سیستم پشتیبانی تصمیم­گیری در رتبه‌بندی زیر­حوضه­های بحرانی به‌منظور مکان‌یابی صحیح پروژه‌های آبخیزداری می‌باشد. در پژوهش حاضر، نه معیار موثر به منظور مکان‌یابی سدهای سنگی-ملاتی در ده زیرحوضه حوزه آبخیز یخلقان ماکو شناسایی و تعیین شدند. سپس معیارها به کمک ماتریس زوجی روش AHP وزن‌دهی و زیرحوضه‌ها با روش‌های TOPSIS و VIKOR جهت اجرای سدهای سنگی­-ملاتی اولویت­بندی شدند. با توجه به نتایج، مهمترین معیارهای موثر جهت مکان­یابی سدهای سنگی-ملاتی، مساحت زیرحوضه و معیار طول آبراهه اصلی با بیشترین وزن به‌ترتیب وزن­های 0.191 و 0.204 بودند. معیارهای فاصله روستا تا جاده نیز با کمترین وزن 0.033، پایین‌ترین اهمیت را به خود اختصاص دادند. در نهایت زیرحوضه‌­ها برای اجرای سدهای سنگی-ملاتی به کمک هر دو روش اولویت­بندی شدند و نتایج حاصل از هر دو روش، زیرحوضه­های یکسانی را به‌عنوان زیرحوضه­‌های بحرانی تعیین کردند.

کلیدواژه‌ها

• آذربایجان غربی
• اولویت‌بندی
• پروژه‌های آبخیزداری
• سیستم پشتیبانی تصمیم‌گیری
• ‏TOPSIS ‎

عنوان مقاله [English]

VIKOR methods in management and site selection of stone-mortar ‎Dams, case study: Watershed Yakhlaqan Makoo‎

نویسندگان [English]

• Mahshid Souri ¹
• Khadijeh Tork ²
• Omolbanin Bazrafshan ³

¹ Assistance Professor, Faculty of Natural Resources, Urmia University, Iran

² MSc, Faculty of Natural Resources, Urmia University, Iran‎

³ Assistance Professor, Faculty of Natural Resources, Hormozgan University, Iran‎

چکیده [English]

Site selection is the most significant and fundamental process in dam construction.  Site selection of dam is one of the most important and effective steps of project implementation. Optimal site selection impacts on reducing the costs of dams establishing. Today, this matter is considered by managers and decision makers. So, different methods apply to site selection. Different parameters are important in text of site selection such as the sub-basins characteristics and hydraulic characteristics. This research determined the optimal location of stone–mortar dams implementation based on nine effective criteria in ten sub-watersheds in Yakhlaqan Makoo region. In this research, criteria weighting was done by AHP method. Then in order to implement stone-mortar dams, Priority of sub-watershed is identified by TOPSIS and VIKOR methods. According to the results, efficient criteria of stone-mortar dams site selection were the catchment area and channel length with 0.191, 0.204 weights. While, the road distance and villages distance were the inefficient criteria with 0.033 weights. The results of both methods identified sub-basins D1, D and H as suitable sub-basins to site selection. The purpose of this research was introduction of the decision support system techniques in identifying and ranking suitable sub-basins in the feild of stone-mortar dams' site selection.

کلیدواژه‌ها [English]

• Decision Support System
• ranking
• TOPSIS
• Watershed management projects
• West ‎Azerbaijan