نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 مربی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ارومیه، ایران
2 استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
چکیده
انجام فعالیت‌های عمرانی در سرشاخه‌ها و بخش میانی حوزه‌های آبخیز تغییرات مورفولوژی بستر در بخش انتهایی را به‌دنبال دارد. شناخت تغییرات حادث شده و اثرات آن بر موفولوژی بستر و اراضی مجاور رودخانه برای ساماندهی و تثبیت بستر، ضروری است. این پژوهش با هدف شناخت مورفولوژی رودخانه و روند تغییرات حریم بستر طی 50 سال گذشته در بازه‌ای به طول 25 کیلومتر در بخش انتهایی رودخانه زرینه‌رود و استان آذربایجان غربی انجام شد. برای این کار از عکس‌های هوایی سال‌های 1334 و 1346 به مقیاس 50000: 1 و 20000: 1، نقشه‌های توپوگرافی سال 1375 به مقیاس 50000: 1 و تصاویر SPOT سال 1382 استفاده شد. بررسی‌ها نشان داد که وسعت حریم بستر از 561.1 هکتار به 221.3 هکتار کاهش یافته و مورفولوژی بستر و شکل ظاهری قوس‌ها متحول شده است. وسعت سدهای ماسه‌ای در داخل بستر در سال‌های 1346 و 1382 به‌ترتیب 13.68 و 2.86 هکتار بوده که نشان‌دهنده نوسانات زیاد آبدهی و تغییر شرایط هیدرولوژیکی و هیدرولیکی رودخانه است. تعداد پیچان‌رودها از چهار مورد به سه مورد تقلیل یافته و بستر رودخانه در ابتدای بازه از حالت پیچان‌رودی خارج و حالت مستقیم و شریانی پیدا کرده است. بیشترین عامل تاثیرگذار در تغییرات مورفولوژی، تغییر در رژیم هیدرولوژیکی به‌دلیل احداث سد، کاهش قابل ملاحظه رواناب در رودخانه و انباشت بار رسوبی در مسیر بستر است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Technical Note: Study of Zarineh River morphology changes and its trend using GIS
نویسندگان [English]
- Ebrahim Borooshke 1
- Seyed Ahmad Hosseini 2
1 Scientific Board, Agricultural and Natural Resources Research Center, West Azerbaijan, Iran
2 Assistant Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Iran
چکیده [English]
Construction activities on the river branches and the middle areas of the watersheds can lead to changes on the river bed morphology of down streams. Understanding the river bed morphology changes and its effects on the lands next to river is essential to rehabilitate and stabilize the bed and banks. This study aim to identify the river bed morphology changes over the past five decades in Zarrinehrud River. In this research a range of 25 km at the end of Zarrinehrud River in West Azerbaijan province was studied using aerial photos of year 1334 and 1346, topographic maps of year 1375 and SPOT satellite image of year 1382. Results showed that morphological changes of the river bed and the surface area of adjacent lands were reduced from 561.1 ha to 221.3 ha. The sand dam area at river bed in 1346 was 13.8 ha and at 1382 was 2.7 ha, this result represents a large discharge fluctuations and changes in the hydrological and hydraulic conditions of the river. Meander form of River morphology also has been changed. Number of Meanders reduced from 4 to 3. The effective factors on the morphological changes were, changes in the hydrological regime due to dam construction, runoff reduction and sediment deposition in the river bed.
کلیدواژه‌ها [English]
- Bed morphology
- Deposition
- Meandering
- satellite images
- West Azerbaijan
- Ahmadian Yazdi, M.J. 2001. Study on the role in plant covering control erosion put aside meander of the Tajan-Harir River. MSc Thesis, Gorgan University, 124 pages.
- Farrokhi, Z., Gh. Barani and S. Arshad. 2005. Study of river plan changes using remote sensing and GIS. 5th Conference of Iranian Hydraulic, Bahonar University.
- Javaheri, N., M. Kashefi and M. Ghamshi. 2005. Study of back loops meander Karun River. 5th Conference of Iranian Hydraulic, Bahonar University.
- Cencetti, C. Duranti, A. Fredduzzi, I. 2003. Marchesini narrowing and bed incision of a cobble bed river in central italiy.
- Gharibreza, M. Masoumi, H. 2006. Zohreh River Morphology and Its Changes in Hendijan Delta7th International River Engineering Conference
- Morid, S. 2004. Investigate the morphological changes of the Karun River using remote sensing. University Research Project, Tarbiyat Modarres.
- McCusker, M. 2006. Quantification of channel planform change over time using GIS: Pomperaug River. Connecticut University of Connecticut, Department of Geography.
- Michael, D. and M. Tamara. 2004. Analyzing changes in river channel morphology using GIS for Rio grand silvery minnow habitat assessment, New Mexico.
- Mossa, J. and D. Coley. 2004. Plan form change rates in rivers with and with out instream and floodplain sand and gravel mining: assessing instability in the Pascagoula river and tributaries Mississippi -Department of Geography University of Florida.
- Simon, A., A. Curini, S.E. Darby and E.J. Langendoen. 1999. Stream bank surface processes and landforms. Journal of Hydraulic Engineering, 6(5): 469-484.
- Yang, X. 1996. Satellite remote sensing and geographic information system for monitoring morphodynamics of the active Yellow river delta. China Geoscience and Remote Sensing Symposium IGARSS, 4: 2240-2242.
)