نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناس ارشد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس
2 استاد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس
3 دانشیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس
چکیده
فرسایش خاک بهعنوان پدیدهای تهدید کننده برای جمعیت جهان، اغلب نتیجه اثرات توأم کاربری ناصحیح اراضی و عوامل اقلیمی است. در بین عوامل اقلیمی، باران بهعنوان یکی از مهمترین عوامل فرساینده خاک محسوب می‌شود و بر همین اساس مطالعه دقیق خصوصیات مختلف باران از جمله فرسایندگی آن در ایجاد فرسایش خاک از اهمیت ویژهای برخودار است. حال آن‌که بررسی دقیق تغییرپذیری مکانی عامل فرسایندگی باران در مقیاس‌های مختلف زمانی در سطح ملی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف بررسی تغییرات مکانی عامل فرسایندگی باران رابطه جهانی فرسایش خاک در مقیاس‌های زمانی ماهانه، فصلی و سالانه در ایران برنامهریزی شده است. بدین منظور پس از محاسبه انرژی جنبشی و حداکثر شدت 30 دقیقهای بیش از 12000 رگبار بهوقوع پیوسته در 70 ایستگاه مطالعاتی در دوره آماری 20ساله (1363-1382) در کشور، مقادیر عامل فرسایندگی باران با استفاده از روش معکوس وزنی فاصله در محیط نرمافزار GIS پهنهبندی و الگوهای مکانی آن در مقیاس‌های مختلف تحلیل شد. بر اساس نتایج، ایستگاه‌های موجود در جنوب غرب و شمال کشور در اولویت نخست از نظر خطر عامل فرسایندگی باران سالانه قرار دارند. در فصول مختلف نیز همچون ماه‌های موجود در آن‌ها، ایستگاه‌های غرب و جنوب غربی و ایستگاه‌های جنوب شرق به‌ترتیب در الویت‌های بالا و پایین خطر عامل فرسایندگی قرار گرفتند. همچنین، نتایج نشان داد که ایستگاه‌های تنگپیچ خوزستان، انزلی و پلشالو در خوزستان بیشترین و بند انحرافی سمنان، طبس و بم کمترین خطر عامل فرسایندگی سالانه در کشور را به‌خود اختصاص دادهاند. مقدار میانگین عامل فرسایندگی باران سالانه در کشور نیز 14.13 تنمتر سانتیمتر بر هکتار ساعت بهدست آمد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Spatial analysis of rainfall erosivity index patterns at different time scales in Iran
نویسندگان [English]
- Mohsen Zabihi 1
- Seyed Hamidreza Sadeghi 2
- Mehdi Vafakhah 3
1 MSc, Faculty of Natural Resources, Tarbiat Modares University, Iran
2 Professor, Faculty of Natural Resources, Tarbiat Modares University, Iran
3 Associate Professor, Faculty of Natural Resources, Tarbiat Modares University, Iran
چکیده [English]
Soil erosion as a threatening phenomenon for the world population is mostly the result of the combined effects of unsuitable land use and climatic factors. Among climatic factors, rainfall is considered as one of the main causes of soil erosion and therefore detailed study of the different properties of rainfall such as rainfall erosivity is necessary. However, investigation of spatial variability of rainfall erosivity factor at different scales at national level has been less considered. Therefore, the present study aimed to investigate the spatial variability of rainfall erosivity factor in Universal Soil Loss Equation (USLE) for monthly, seasonal and annual scales in Iran. Towards this attempt, the amounts of rainfall erosivity factor were calculated through calculation of kinetic energy and maximum 30-minute intensity over 12,000 showers occurred at 70 stations in the study period of 20 years (1984-2004) in Iran. The spatial patterns of temporal variation were also in different time scales. According to the results, existing stations in the south west and north of the country had the first priority of annual rainfall erosivity factor hazard. The west and south west stations and south east stations had also the highest and the lowest seasonal and monthly risk rainfall erosivity factor, respectively. Also, results showed Tangpich in Khuzistan, Anzali in Giulan and Poleshalo in Khuzistan had the maximum rainfall erosivity factor whereas Bande Enherafi in Semnan, Tabas in South Khorasan and Bam in Kerman Provinces had the minimum annual rainfall erosivity factor hazard country wide. The average annual rainfall erosivity factor in the country was ultimately obtained 14.13 tm.ha-1.cm.h-1.
کلیدواژه‌ها [English]
- Soil Degradation
- soil erosion
- Spatial Variation of Erosion
- Time Scales
)