نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• رحیم کاظمی ¹
• صمد شادفر ²
• رضا بیات ¹

¹ مربی، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

² دانشیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

چکیده

اطلاع از اهمیت سلسله مراتبی عوامل موثر در توزیع مکانی چشمه­‌ها، به­‌عنوان نقطه خروجی منابع آب زیرزمینی در یک حوزه آبخیز، برای توسعه برنامه مدیریت کیفی و کمی منابع آب ضرورت دارد. در این راستا می­‌توان از تلفیق سیستم اطلاعات جغرافیایی و ابزار پشتیبانی تصمیم­‌گیری به­‌منظور تعیین اهمیت سلسله مراتبی عوامل موثر در ایجاد چشمه­‌ها و پهنه­‌بندی مناطق مستعد توسعه منابع آب استفاده کرد. در این پژوهش به­‌منظور تعیین سلسله مراتب اولویت عناصر ساختاری در توسعه منابع آب در یک منطقه کارستی، ابتدا با بررسی مطالعات انجام گرفته در این زمینه، پارامتر­های موثر در ایجاد چشمه‌­ها شامل، لایه­‌های اطلاعاتی شیب، طبقات ارتفاعی، فاصله از شبکه هیدروگرافی، فاصله از خطواره‌­های ساختمانی، فاصله از عناصر ­تکتونیکی، فاصله از کنتاکت آهکی و لیتولوژی انتخاب شد. سپس لایه‌­های مربوط به هر کدام از این پارامتر­ها در محیط GIS و با استفاده از نرم‌افزار ILWIS تهیه و هر لایه به­‌طور جداگانه با لایه توزیع مکانی چشمه‌­ها قطع داده شد. سپس ارجحیت زیرطبقه­‌های هر لایه نسبت به همدیگر با لحاظ فراوانی وقوع چشمه­‌ها تعیین و در نهایت با ­استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی، عوامل موثر در رخداد این پدیده در محیط نرم‌افزار Expert Choice وارد و وزن هر یک از عوامل محاسبه شد. نتایج نشان داد که لایه لیتولوژی بالاترین وزن را به خود اختصاص داده و زیر­لایه کربناته به تنهایی 54 درصد از وزن این لایه را تشکیل داده است. لایه­‌های بعدی به‌­ترتیب اهمیت، شامل، لایه شیب و طبقات­ ارتفاعی، لایه­ فاصله از عناصر ساختاری، خطواره­‌ها، کنتاکت آهکی و شبکه آبراهه‌­ای، هستند. نقشه پتانسیل­‌یابی تهیه شده به این روش تطابق 76 درصدی با موقعیت مکانی چشمه‌­های منطقه مورد پژوهش دارد.

کلیدواژه‌ها

• تحلیل سلسله مراتبی
• چشمه‌های کارستی
• خطواره‌ها
• سنگ‌های آهکی
• عناصر تکتونیکی

عنوان مقاله [English]

Investigation of the effective elements in water resource exploration of the ‎hard formations, case study: Lar catchment

نویسندگان [English]

• Rahim Kazemi ¹
• Samad Shadfar ²
• Reza Bayat ¹

¹ Scientific Board, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Iran

² Associate Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Iran

چکیده [English]

Information on the hierarchical importance of the factors influencing on the spatial distribution of springs in a watershed are required for the development of the water quality and quantity management plan. In this regard, we address the integration of GIS and decision support tools, for zoning prone areas. In this research to determine hierarchical importance of the elements on the water resources development in Karst regions, first with literature review and field studies, the effective parameters in occurrence of spring were selected. Then thematic layers of these parameters in GIS environment were prepared. Each layer separately crossed with the spatial distribution of spring's layer and priorities of each sub layer with respect to each other in terms of frequency of spring's occurrence were determined. Finally, using the analytic hierarchy process, factors affecting the occurrence of this phenomenon and the weight of each factor was calculated by Expert Choice software. Results showed that the weight of the top layer assigned to the lithology and carbonate substrate alone formed 54% of the weight of this layer. The next layers in order of importance were including the layer of the slope and elevation classes, structural elements, lineaments, limestone contact and drainage layer. Potential map prepared by this method, match 76 percent with the spatial distribution of springs.

کلیدواژه‌ها [English]

• Analytical Hierarchy Process
• Carbonates Rocks‏
• ‏‎ Karst Springs
• Lineaments
• Tectonic Elements