نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• طیب رضیئی

استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

چکیده

با استفاده از داده‌های بارش 69 ایستگاه سینوپتیک و کلیماتولوژی در دوره آماری 2005-1975 پدیده خشکسالی در بخش خشک و نیمه‌خشک مرکز و شرق کشور مورد بررسی قرار گرفت. پس از کنترل کیفی داده‌ها نمایه SPI در مقیاس‌های زمانی سه، شش و 12ماهه برای همه ایستگاه‌ها محاسبه شد. با استفاده از تحلیل مولفه‌های اصلی و چرخش به روش وریمکس منطقه مورد مطالعه بر اساس تغییرات زمانی SPI سه و 12ماهه به دو منطقه و بر اساس تغییرات زمانی SPI شش‌ماهه به سه منطقه کاملاً همگن تقسیم شد. شدت، مدت و فراوانی خشکسالی‌ها برای هر یک از مقیاس‌های یاد شده محاسبه و تغییرات مکانی آن‌ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتیجه بررسی نشان داد که فراوانی خشکسالی‌های با شدت‌های مختلف در نیمه شمالی منطقه بیشتر از دیگر نقاط می‌باشد، در حالی که جنوب شرق منطقه بیشتر در معرض وقوع خشکسالی‌های شدید تا بسیار شدید قرار دارد. نتیجه این بررسی همچنین، نشان داد که منطقه مورد مطالعه در 23.5 درصد از سال‌های  مورد بررسی با خشکسالی فراگیر روبه‌رو بوده است که در بیشتر این سال‌ها نسبت ایستگاه‌های متاثر از خشکسالی‌های شدید و بسیار شدید کمتر از ایستگاه‌های متاثر از خشکسالی‌های ملایم تا متوسط بوده است که نشان می‌دهد، هر چه خشکسالی شدیدتر باشد، از سطح مساحت درگیر با خشکسالی کاسته می‌شود.

کلیدواژه‌ها

• تحلیل مولفه‌های اصلی
• تغییرات زمانی
• داده‌های بارش
• روش وریمکس
• SPI

عنوان مقاله [English]

Investigation of drought characteristics in arid and semi-arid regions ‎of of Iran

نویسنده [English]

• Tayeb Raziei

Assistant Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Iran

چکیده [English]

Drought characteristics were investigated in arid and semi-arid regions of eastern and central Iran using monthly precipitation records of 69 synoptic and meteorological weather stations for the period 1975-2005. After quality control of the data records, the the ُStandardized Precipitation Index (SPI) was computed at 3, 6 and 12 month time scales for all considered stations. The target area was regionlized into a few distinctive homoginious sub-regions by applying principal component alalysis and Varimax rotation to the SPI time series computed for  3-, 6- and 12-months time scales, i.e., the target area is composed of two homeginous sub-regions based on SPI at 3- and 12-months time scales, while it classified into 3 sub-regions considerng 6-months time scale. Drought charcteristics (severity, duration and frequency) were also identified for all considered stations and time scales and their respective spatial variability were analysed. The results indicate that drought events with different types of severity are more frequent in northern part of the studied area, while south-eastern part of the region is prone to severe to extreme drought events. The results also suggest that the target area experienced wide spread droughts in 23.5% of the years alaysed. In such years, the ratio of stations hited by severe to exterme droughts are lesser than the number of stations affected by mild to moderate drought events, indicating that the more severe drought the lesser areal extent.

کلیدواژه‌ها [English]

• Arid and Semi-Arid
• drought
• Drought characteristics
• Principal component analysis
• SPI