نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• جمال مصفایی ¹
• مجید اونق ²

¹ دانش آموخته کارشناسی ارشد، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

² استاد دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

چکیده

زمین‌لغزش را می توان حرکت توده ای مواد دامنه‌ای تحت تاثیر نیروی ثقل و عوامل محرکی مانند زمین‌لرزه، سیل و باران های سیل آسا تعریف نمود. این پدیده یکی از خطرات طبیعی است که همه ساله خسارات جانی و مالی فراوانی را در مناطق کوهستانی، پرباران و لرزه خیز به هم‌راه دارد. با پهنه‌بندی خطر وقوع زمین لغزش می توان مناطق حساس و دارای پتانسیل خطر بالای لغزش را شناسایی نمود و با ارائه راه حل ها، روش های کنترل و مدیریت مناسب تا حدی از وقوع زمین لغزش ها جلوگیری و یا از خسارات ناشی از وقوع آن‌ها کاست. در این تحقیق، پتانسیل خطر زمین‌لغزش در حوضه الموت رود با استفاده از مدل آماری معادله همبستگی چندمتغیره مورد ارزیابی و پهنه بندی قرار گرفت. بدین  منظور ابتدا نقشه پراکنش زمین لغزش حوضه الموت رود با تفسیر استریوسکوپی عکس های هوایی و بازدیدهای میدانی تهیه شد. سپس با مرور منابع، عواملی را که می توانند در زمین لغزش موثر باشند، استخراج و از بین آن‌ها هشت عامل زمین‌شناسی، شیب، جهت، ارتفاع، فاصله از گسل، کاربری زمین، میزان بارش و شتاب زمین لرزه به‌عنوان عوامل موثر زمین لغزش در حوضه الموت انتخاب گردید. برای وزن دهی عددی به طبقات کیفی عوامل سنگ شناسی، کاربری زمین و جهت شیب، از تکنیک سلسله مراتبی و مقایسات زوجی استفاده شد. از تلفیق نقشه های هشت عامل کلیدی زمین‌لغزش در حوضه الموت نقشه واحدهای کاری تهیه و با قطع دادن این نقشه با نقشه پراکنش زمین لغزش، طبقات هر یک از عوامل در هر زمین‌لغزش مشخص و با میانگین گیری وزنی آن‌ها، تاثیر هر یک از عوامل هشت گانه در هر زمین‌لغزش مشخص گردید. بدین ترتیب 84 مشاهده جهت تحلیل آماری زمین لغزش ها فراهم شد. نتایج نشان داد که پنج عامل سنگ شناسی، میزان شیب، طبقات ارتفاعی، فاصله از گسل و کاربری اراضی ارتباط معنی داری را با زمین‌لغزش‌های حوضه دارند که ضریب تعیین بین این عوامل به‌عنوان متغیرهای مستقل و لگاریتم مساحت لغزش به‌عنوان متغیر وابسته، 60.7 درصد بوده است. نقشه پهنه بندی خطر زمین لغزش با رابطه مذکور در شش طبقه تهیه گردید که طبقه دو با 24.85 درصد دارای بیش‌ترین سطح و طبقه شش با 0.14 درصد کم‌ترین سطح منطقه را به‌خود اختصاص داده‌اند. هم‌چنین جهت مقایسه تفاوت فراوانی و میزان تفکیک طبقات خطر از آزمون کای اسکوئر استفاده شد و نتایج نشان داد که مدل مورد بررسی تفکیک مناسبی را از طبقات خطر زمین لغزش (p<0.01) ارائه می کند.

کلیدواژه‌ها

• پهنه‌بندی
• حرکت توده‌ای
• چندمتغیره
• نرخ طبقات
• همبستگی

عنوان مقاله [English]

Landslide hazard zonation by AHP and regression model, Case study: Alamout watershed

نویسندگان [English]

• Jamal mosaffaie ¹
• Majid Ownegh ²

¹ MSc Student, Faculty of Rangeland and Watershed Management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Iran

² Professor, Faculty of Rangeland and Watershed Management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Iran

چکیده [English]

Landslide is one of the natural hazards that makes numerous financial and life damages each year. By landslide hazard zonation, we able to detect susceptible areas to landslide and with applying developed methods and suitable management the abundance of land sliding and the amount of damages will be reduced. In this study potential landslide hazard evaluated using multivariate regression model at a part of Alamout watershed in general level (1:50000 scale). So first, landslide distribution map of area prepared using study of air photos and field surveying. After reviewing available resources along with reviewing the benefit of experts, all factors that can affect landslide were extracted and among them eight parameters including (lithology, slope percent, aspect, height, distance to fault, land use, rainfall and earthquake acceleration) were selected as landslide effective factors. AHP and pair comparing technique were used for numerical weighting to qualitative categories of land use, aspect, and lithology parameters. Homogeneous units map prepared using overlaying 8 maps of landslide key factors, and by crossing of homogeneous map and landslide distribution map. Categories of each parameter were detected in each landslide, and with weighting average of them, the effect of each parameter was determined in each landslide. Therefore 84 observations prepared for statistical analysis of landslides. Results showed that 5 parameters including lithology, slope, height, distance to fault and land use have meaningful relation with landslides that determining coefficient between these parameters as independent variables and logarithm of landslides area as dependent variable was 60.7%. Landslide hazard zonation map and landslide distribution map were crossed and efficiency of model was evaluated. The Chi square test was used for comparing of difference between hazard classes of model. Results show that model has higher efficiency in higher classes of hazard. Results show also measured chi square rate is meaningful at 99% of confidence interval, and there is suitable separation among landslide hazard classes.

کلیدواژه‌ها [English]

• Categories rate
• Mass movement
• Multivariate
• regression
• zonation