نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مرتضی خداقلی ¹
• راضیه صبوحی ²

¹ استادیار، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان

² کارشناس، پایگاه مدیریت خشک‌سالی کشاورزی اصفهان

چکیده

فرسایش بادی یکی از بارزترین مصادیق و اصلی‌ترین شناسه‌های جریان ویران‌گر بیابان‌‌زایی محسوب شده و در شمار مهم‌ترین مشکلات مانع راه توسعه و عمران در اغلب کشورهای قرار گرفته است. نسبت سطوح مناطق تحت تأثیر فرسایش بادی در ایران بیش از شش برابر متوسط جهانی است. از این‌رو، هدف این پژوهش، پهنه­‌بندی اقلیمی منطقه غرب و جنوب غرب کشور با تکیه بر عوامل باد است. در این بررسی، 77 متغیر اقلیمی در بازه­های زمانی ماهانه و سالانه از ایستگاه­‌های هواشناسی وابسته به سازمان هواشناسی کشور در داخل و مناطق مجاور منطقه مورد بررسی انتخاب و برای کاهش تعداد متغیرها و تعیین عوامل موثر از تحلیل عاملی به‌روش تجزیه مولفه­‌های اصلی با دوران واریماکس استفاده شد. سپس، توزیع مکانی امتیازات عاملی در محیط Surfer ver10 ترسیم شد. نتایج تحلیل عاملی، شش عامل دمای گرمایشی­-بارش، متوسط سرعت باد، سرعت باد غالب، رطوبت نسبی، سریع­ترین سرعت باد و تابش را شناسایی کرد که این عوامل به‌ترتیب 24.01، 19.78، 14.65، 12.66، 9.85 و 3.09 درصد و در مجموع 84 درصد واریانس داده­‌ها را شامل می­شوند. در این منطقه، هفت پهنه اقلیمی به‌روش وارد تعیین شد که شامل ناحیه معتدل مدیترانه­‌ای با بادهای نسبتاً سریع، ناحیه گرم و نیمه‌خشک با بادهای سریع، ناحیه گرم و نسبتاً خشک با هوای آرام، ناحیه بسیار گرم و خشک و بادی با بادهای سریع، ناحیه بسیارگرم و خشک و بادی، ناحیه نسبتاً گرم و نیمه‌خشک با هوای آرام، ناحیه بسیارگرم و خشک و شرجی با بادهای نسبتاً سریع است که به‌ترتیب 17، 10.5، 15.1، 22.1، 7.9، 9.9 و 17.4 درصد از مساحت را در منطقه مورد مطالعه به خود اختصاص می­دهند.

کلیدواژه‌ها

• تجزیه مولفه‌های اصلی
• تحلیل عاملی
• عوامل اقلیمی
• غرب و جنوب‌غرب ایران
• فرسایش بادی

عنوان مقاله [English]

Climatic zonation with emphasis on wind parameters in Ilam, Khuzestan and Booshehr provinces

نویسندگان [English]

• Morteza Khodagholi ¹
• Raziyeh Saboohi2 ²

¹ Assistant Professor, Agricultural and Natural Resources Research Center, Esfahan, Iran

² BSc, Drought Management Center, Esfahan, Iran

چکیده [English]

The wind erosion is one of the most striking examples and the most devastating flow identifiers of desertification among the difficult obstacle of development in many countries. The rate of affected area by wind erosion in Iran is more than six times the global average. So, the purpose of this study is climatic zonation in west and south-west of Iran with emphasis on wind. In this study, 77 annually and monthly climate variables were selected within and adjacent areas of studied location from weather stations of the Weather Organization of Iran. To reduce the number of variables and determining effective factors, factor analysis with varimax relation was used, and then the spatial distribution of the factor score area plotted in Surfer Ver. 10. The result of the factor analysis identified six factors of heating temperature-precipitation, wind mean speed, prevailing wind speed, relative humidity, the fastest wind speed and solar radiation. These factors included 24.01, 19.78, 14.65, 12.66, 9.85 and 3.09 percent and in total 84 percent of the data variance. In this region seven climate zones were determined with Ward method that include moderate Mediterranean region with relatively fast winds, hot and semi-arid region with fast winds, hot and relatively arid region with calm air, extreme hot, arid and windy with fast winds, extremely hot, arid and windy, relatively hot and semi-arid with calm air, extremely hot and arid with relatively fast winds that extend on 17, 10.5, 15.1, 22.1, 7.9, 9.9 and 17.4 percent of the study area, respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

• climatic factors
• factor analysis
• PCA
• West and south-western Iran
• Wind erosion