نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی باقریان کلات ¹
• غلامرضا لشکری‌پور ²
• محمد غفوری ²
• ناصر حافظی‌مقدس ³
• غلامعلی گزنچیان ⁴
• رضا غفوریان ⁵

¹ دانشجوی دکتری، پردیس بین‌الملل دانشگاه فردوسی مشهد،

² استاد، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد

³ دانشیار، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد

⁴ استادیار، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان‌رضوی

⁵ مربی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان‌رضوی

چکیده

در سال‌های اخیر فعالیت مزارع پرورش ماهی در حاشیه رودخانه ارتکند کلات گسترش قابل ملاحظه‌ای یافته است. در این‌گونه فعالیت‌ها چنان‌چه ضوابط زیست‌محیطی رعایت نشود، ممکن است پیامدهای زیان‌باری را برای اکوسیستم رودخانه در پی داشته باشد. در این پژوهش، به‌منظور بررسی تغییرات زمانی و مکانی کیفیت آب رودخانه ارتکند کلات در استان خراسان رضوی که متاثر از ورود پساب مزارع پرورش ماهی قزل‌آلا در این رودخانه می‌باشد، بررسی‌های لازم در هفت ایستگاه مورد مطالعه قرار گرفت. برخی از خصوصیات فیزیکوشیمیایی و زیستی آب رودخانه، طی یک سال و در چهار فصل مختلف اندازه‌گیری شد. نتایج آنالیز نمونه‌ها نشان داد، دامنه مقدار متوسط پارامترها در ایستگاه‌های مطالعاتی در مدت بررسی، برای دما بین 13.3 تا 15 درجه ‌سانتی‌گراد، اسیدیته 7.9 تا 8.1، هدایت الکتریکی بین 354 تا 732 میلی‌موس بر سانتی‌متر، اکسیژن محلول ((DO بین 8.4 تا 9.6 میلی‌گرم در لیتر و برای اکسیژن مورد نیاز زیستی (BOD5) و اکسیژن مورد نیاز شیمیایی (COD)به‌ترتیب بین یک تا 3.7 و 2.5 تا 13.9 میلی‌گرم در لیتر متغیر بود. بررسی‌ها نشان داد، از نظر مکانی در ایستگاه‌های مورد بررسی به طرف پایین‌دست رودخانه، افزایش پارامترهای BOD5 و COD در سطح یک درصد معنی‌دار است. ضمناً کاهش میزان اکسیژن محلول از نظر زمانی یعنی در فصول مختلف سال در سطح یک درصد معنی‌دار می‌باشد. بررسی‌‌ها نشان داد، تغییرات پارامترهای BOD5، COD و DO عمدتاً متاثر از تغییر شرایط محیطی و شدت فعالیت مزارع پرورش ماهی می‌باشد. هرچند که در پساب مزارع پرورش ماهی در شرایط کنونی مقادیر پارامترهای BOD5 و COD پایین‌تر از حد مجاز استانداردهای محیط‌زیست می‌باشد، بدیهی است با گسترش فعالیت مزارع پرورش ماهی قزل‌آلا و با تخلیه مستقیم پساب این مزارع به آب رودخانه، مشکلات زیست‌محیطی رودخانه افزایش خواهد یافت.

کلیدواژه‌ها

• اکسیژن مورد نیاز زیستی و شیمیایی
• اکوسیستم رودخانه
• ضوابط زیست‌محیطی
• قزل‌آلا
• مواد آلوده کننده

عنوان مقاله [English]

Investigation on the temporal and spatial variation of Ortakand River water quality due to trout farms effluent

نویسندگان [English]

• Ali Bagherian Kalat ¹
• Gholamreza Lashkaripour ²
• Mohammad Ghafoori ²
• Naser Hafezi Moghadas ³
• Gholamali Ghazanchian ⁴
• Reza Ghafoorian ⁵

¹ PhD Student, International Unit of Ferdowsi University of Mashhad, Iran,

² Professor, Faculty of Science, Ferdowsi University of Mashhad, Iran,

³ Associate Professor, Faculty of Science, Ferdowsi University of Mashhad, Iran,

⁴ Assistant Professor, Agricultural and Natural Resources Research Center,

⁵ Scientific Board, Agricultural and Natural Resources Research Center, Khorasan Razavi, Iran

چکیده [English]

In recent years, activities on trout fish farming is developed significantly in Ortakand River. Fish production may have huge impact on the river ecosystem if an environmental rule is neglected. This research was carried out in Ortakand River in Kalat city in Khorasan Razavi with the aim of investigation of fish production projects effluent effect on the river water quality. Two fish farms and seven stations were selected and during one year in each season, water samples were collected. The samples were analyzed in the laboratory for determining some physic-chemical and biological parameters of water samples. The results showed that the average of these parameters were within a range between 13.3-15 °C of temperature, 7.9-8.1 of pH, 354-732 mmhos/cm of EC, 8.4-9.6 mg/L of DO, 1-3.7 and 2.5-13.9 mg/L of BOD5 and COD, respectively. The results showed that BOD5 and COD concentration had a significant increasing toward upstream (p<0.01), spatially. Meanwhile, amount of DO showed a significant decrease (p<0.01), temporaly. This research revealed that changes in concentration of BOD5, COD and DO were dominantly due to fluctuations of environmental conditions and activity rates of the farms. Although, the amount of COD and BOD5 in fish farms effluent in current situation are less than the standard environmental amount, but environmental impacts could be increased by activities of new fish farms,.

کلیدواژه‌ها [English]

• BOD and COD
• Environmental rules
• River ecosystem
• Pollutants
• trout