نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• رضا غفوریان ¹
• حسین ثنایی‌نژاد ²
• نجفقلی غیاثی ³
• ابوالقاسم دادرسی ¹
• جواد ایزی ⁴

¹ مربی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان

² استادیار دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

³ مربی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

⁴ مربی مؤسسه آموزش علمی کاربردی جهاد کشاورزی خراسان

چکیده

تعیین شیب حوزه‌های آبخیز از ‌نیازهای اساسی اکثر طرح­های عمرانی و حفاظت آب و خاک است. روش‌ها و روابط متعددی برای تعیین این عاملارائه شده است. روش‌های جاستین، شبکه­بندی، طول خطوط تراز (هورتون)، هشت نقطه­ای، منحنی شیب متوسط و سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS)، بیش از سایر روش‌ها برای تعیین شیب متوسط یک حوزه آبخیز در طرح­ها مورد استفاده قرار می­گیرند.کارشناسان بر اساس تجربه از یکی از این روش‌ها استفاده کرده و مقدار شیب را تعیین می‌نمایند. بررسی‌های انجام شده نشان‌داده است که نتایج حاصله از کاربرد روش‌های مختلف تعیین شیب برای یک حوزه آبخیز، با یک‌دیگر اختلاف چشم‌گیر داشته است. به منظور دستیابی به دقیق‌ترین روشی که مقدار شیب متوسط یک منطقه را نسبت به سایر روش‌ها ارائه دهد، لازم است که نتایج حاصل از روش‌های فوق‌الذکر با مقدار به دست آمده از اندازه­گیری مستقیم شیب در صحرا مقایسه شود.در این راستا و در این تحقیق، سه منطقه با مقیاس‌های متفاوت در نقاط مختلف استان خراسان، در نظر گرفته شد. تعداد هفت دامنه بر روی این سه منطقه، انتخاب و مقدار شیب هر یک از دامنه‌های 7 گانه از روش‌های مختلف تعیین شد. سپسمقدار شیب توسط دوربین نقشه­برداری به‌ طور مستقیم در صحرا اندازه­ گیری شد. نتایج حاصل از تعیین شیب از روابط و روش‌های تجربی با مقدار به دست آمده از اندازه‌گیری مستقیم، برای دامنه‌های انتخابی مورد مقایسه قرار گرفت. برای مقایسه از آزمون T جفتی (Paired-Samples T test) استفاده شد. نتایج حاصله نشان‌داد که روش هورتون دقیق­ترین روش تعیین شیب متوسط برای عرصه­ ها و حوزه‌های آبخیز است. روش‌های جاستین و GIS در رتبه بعدی دقت تعیین شیب، در مقایسه با اندازه ­گیری مستقیم این عامل در صحرا هستند.

کلیدواژه‌ها

• آزمون T جفتی
• جاستین
• حوزه آبخیز
• روش Jacknife
• هورتون

عنوان مقاله [English]

Evaluation of mean slope determination methods in a watershed

نویسندگان [English]

• Reza Ghafoorian ¹
• Hossein Sanaeinejhad ²
• Najafgholi Ghiasi ³
• Abolghasem Dadrasi ¹
• Javad Eizi ⁴

¹ Scientific Board, Agricultural and Natural Resources Research Center, Khorasan, Iran

² Assistant Professor, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, Iran

³ Scientific Board, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Iran

⁴ Scientific Board, Jihad-e-Keshavarzi Institute of Applied Science and Technology, Khorasan, Iran‎

چکیده [English]

Determination of mean slope of a watershed area is an essential parameter in most of the water resources projects. There are many methods for determining this parameter. The methods frequently used can be listed as Justin, Networking, Horton, Eight points, Average slope curve and a Geographic Information System (GIS). Generally experts based on their experiences use one of the mentioned methods. Investigations in some watershed areas showed that the results of applying the various methods are considerable different in a given area. In order to obtain the most accurate method, it is necessary to compare the results of experimental methods with the mean slope which is directly measured in the field, namely direct method. In this study, three regions were selected in different parts of Khorasan Province. For these regions topographic maps with large scales of 1:1000 to 1:3000 were prepared. Afterward seven mountain slopes were chosen in the regions and mean slope was computed for the slopes using the above mentioned methods. The mean slope was directly measured in the field for all seven mountain slopes as well. The obtained results from the various methods have been compared with the direct method by Paired-Samples T test. Analysis showed that the Horton method is the most accurate method with respect to the others. Justin and GIS methods are in next order of accuracy in comparison with the direct method.

کلیدواژه‌ها [English]

• Horton
• Jacknife method
• Justin
• Paired-Sample T Test
• watershed