نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فرزاد بیات موحد ¹
• داود نیک‌کامی ²
• حسن شامی ³

¹ مربی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی زنجان

² دانشیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

³ کارشناس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی زنجان

چکیده

در مناطق خشک و نیمه‌خشک، انجام شخم در جهت شیب به­‌خصوص در زمان وقوع بارندگی‌­های با شدت زیاد، منجر به فرسایش و هدررفت بیش­تر خاک می­‌شود. با اعمال روش‌­های مدیریتی و به‌­زراعی می­‌توان از میزان اثرات نامطلوب عملیات خاک‌ورزی در این­گونه اراضی کاست. به­‌منظور بررسی اثر شخم عمود بر جهت شیب و کاربرد مالچ کاه و کلش در کاستن اثرات نامطلوب عملیات خاک‌­ورزی بر فرسایش خاک، این تحقیق در 18 کرت استاندارد واقع بر سه طبقه شیب 12-0، 20-12 و 40–20 درصد با سه تکرار، در قالب کرت­‌های خرد شده در پایه طرح بلوک‌­های کامل تصادفی در دو سال متفاوت در ایستگاه تحقیقاتی پخش سیلاب سهرین‌‌قره چریان اجرا شد. در سال زراعی 82-81 در نیمی از کرت­‌ها شخم در جهت شیب و در نیمی دیگر شخم عمود بر جهت شیب اعمال شد. در سال زراعی 84-83 در تمامی کرت­‌ها شخم در جهت شیب اعمال شده، در نیمی از آن­‌ها کاه و کلش گندم به مقدار پنج تن در هکتار به­‌صورت مالچ سطحی پاشیده شد. در طول دوره بررسی، بعد از هر واقعه بارندگی منجر به روان­اب، اقدام به نمونه‌­برداری و اندازه­‌گیری مقدار رسوب جمع شده در مخازن نصب شده در انتهای کرت‌­ها شد. بررسی نتایج نشان داد که اعمال شخم عمود بر جهت شیب، سبب کاهش 10.1، 11.5 و 10.4 برابر میزان هدررفت خاک در کرت­‌های شخم خورده در جهت شیب شد. کاربرد مالچ نیز سبب کاهش 36.9، 10.8 و 55.4 برابر میزان هدررفت خاک در کرت‌های بدون کاربرد مالچ و به‌ترتیب برای طبقات شیب 12-0، 20-12 و 40-20 درصد شد. این نتایج موید افزایش نفوذ و کاهش هدررفت خاک با اعمال شخم عمود بر جهت شیب و کار برد مالچ کاه و کلش است.

کلیدواژه‌ها

• شخم در جهت شیب
• شخم عمود بر جهت شیب
• مالچ کاه و کلش
• هدررفت خاک
• سهرین

عنوان مقاله [English]

Soil erosion mitigation approaches in rainfed farms

نویسندگان [English]

• Farzad Bayat Movahed ¹
• Davood Nikkami ²
• Hassan Shami ³

¹ Scientific Board, Agricultural and Natural Resources Research Center, Zanjan, Iran

² Associate Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Iran

³ BSc, Agricultural and Natural Resources Research Center, Zanjan, Iran

چکیده [English]

In arid and semi-arid regions, operating the plough on slope direction, specially, in rain falling with more intensity, results in soil loss and erosion. In such areas, undesirable effects can reduce with operating suitable management. For this purpose, the effect of perpendicular plough to slope direction and application of straw mulch in 1.8 * 22.1 meter erosion plots on three slope classes of 0-12, 12-20, and 20-40 percent with 3 replicates and RCB design in two different years were tested in Sohrain floodwater spreading research station. In the half of plots in 2003, the perpendicular plough to slope direction and in the others, plough on slope direction were operated. In 2005 at first, the plough on slope direction was done in all of the plots and then, straw mulch were used after wheat cultivation in half of plots. During the study period, the amount of soil loss was monitored after any rain fall by the tanks that located at the end of each plot. The results showed that operating of perpendicular plough to slope direction reduced soil loss about 10.1, 11.5, and 10.4 time relate to parallel plough to slope direction. Also, application of straw mulch reduced 36.9, 10.8, and 55.4 time relate to mulch application in three slope classes respectively. These results show that both perpendicular plough to slope direction and straw mulch application can reduce soil loss and thus, increase the infiltration rate and soil fertility.

کلیدواژه‌ها [English]

• Straw mulch
• Parallel plow
• Perpendicular plough
• Sohrain
• Soil loss