نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی
2 مربی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی
چکیده
رسوب‌گذاری مواد معلق سیلاب‌ها بر روی اراضی سنگلاخی و درشت دانه مناطق گرم و خشک، باعث تغییراتی در بافت، ساختمان، افزایش عمق و حاصل‌خیزی آن‌ها می‌شود. به‌منظور بررسی اثر پخش سیلاب بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، عرصه پخش سیلاب جاجرم در استان خراسان انتخاب شد. این عرصه در مخروط افکن‌های با شیب عمومی 0.75% تا یک در صد قرار گرفته، متوسط بارندگی سالانه آن 146.3 میلی‌متر برآورد شده است و اقلیم آن خشک تا فرا خشک است. در سال‌های 1374 تا 1378 قبل از سیلاب‌گیری عرصه، در سه نوار اولیه شبکه، هفت پروفیل حفر شد. از افقهای قابل تشخیصA ، C و عمق صفر تا سی سانتی‌متری (حدود ضخامت لایه شخم در زراعت‌های سیلابی) نمونه‌برداری شد. کمیت عوامل موثر در خصوصیات خاک در آزمایشگاه تعیین شد. پس از سه نوبت سیل‌گیری، نمونه‌برداری مجدد از همان مکان‌ها انجام و آزمایش‌ها تکرار شد. داده‌های حاصل از آزمایش‌ها در هر یک از افق‌ها و نوارهای پخش، برای مقایسه عوامل مختلف، قبل و بعد از پخش سیلاب بر اساس آزمون t و مقایسه تاثیر کلی سیلاب به صورت اسپلیت بلوک با سه تکرار تحلیل شد. تجزیه واریانس نمونهها نشان داد که پخش سیلاب بر روی نسبت شن، رس، مقدار مواد آلی، بیکربنات در سطح (5%› p) و کلسیم، منیزیم، کلر، سدیم، نسبت جذب سدیم و هدایتالکتریکی در سطح (1%› p) مؤثر و بین نمونه‌های قبل و بعد از پخش سیلاب اختلاف معنی‌داری وجود داشت. مقایسه میانگین کمیت عوامل شوری خاک، کلسیم و منیزیم در افقهای A و C و لایه شخم، در قبل و بعد از پخش سیلاب تنها، در لایه شخم اختلاف معنی‌دار را نشان داد. نسبت شن به رس و شن به سیلت در افق A کاهشی را نسبت به افق C و لایه شخم نشان داد. ضمن آنکه پخش سیلاب در دیگر ویژگی‌های خاک موثر نبود. نتایج این تحقیق مربوط به سه نوبت سیل‌گیری در عرصه است. باتوجه به نتایج حاصل از این بررسی و افزایش برخی از املاح به خاک در اثر پخش سیلاب، لزوم تحقیقات و بررسی‌های بیشتر را طلب می‌کند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Study of flood water spreading on soil physical and chemical properties in Jajarm project, North Khorasan province
نویسندگان [English]
- Abdosaleh Rangavar 1
- Gholamali Gezanchian 2
- Hassan Angoshtari 2
- Reza Ghafourian 2
1 Assistant Professor, Agricultural and Natural Resources Research Center, Khorasan, Iran
2 Scientific Board, Agricultural and Natural Resources Research Center, Khorasan, Iran
چکیده [English]
The deposition of transported materials by flood water on soil surfaces in warm and arid region causes some changes in texture, structure, depth and fertility of the soil. According to the study of flood water spreading effect on physical and chemical characteristics of the soil, the study field of flood water spreading of Jajarm in North Khorasan province was chosen. This area has located on alluvial fan with 0.75- 1% slop, 146.3 millimeter mean annual rainfall, arid and extra arid climate. For the period of 4 years (1995-1999), the soil samples were collected from recognizable A and C horizons and the depth of 0-30 centimeter (plow layer) from 7 profiles at three primary strips. The quantity of effective parameters on soil characteristics was determined in laboratory. This process was repeated after three times flood water spreading. Obtained data were analyzed: I) by t-student test to compare different properties of soil before and after flood spreading. II) by split plot procedure with three replicates to compare the whole effects at flood water spreading. The samples variance analysis showed that flood water spreading was effective on sand ratio, clay, organic matter, bicarbonate (p<0.05) and was effective too on Ca, Mg, Cl, Na, SAR and EC (p<0.01). There was a significant difference between the samples before and after spreading of flood water. Comparing the average mean of factors including soil salinity, Ca and Mg on A, C and plow layer before and after flood water spreading showed only different between plowing layers, also results showed that the sand to clay ratio and silt in a horizon were decreased. Flood water spreading had no more effect on the other soil characteristics.
کلیدواژه‌ها [English]
- Alluvial fan
- Arid and semi-arid regions
- fertility
- Deposition
- Suspended load
)