نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمود ایزدی
• مرتضی‏ پوزش‌شیرازی

مربی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی بوشهر

چکیده

استان بوشهر با بیش از 5.5 میلیون اصله نخل در جنوب کشور واقع گردیده است. وقوع خشک‌سالی‏های پی‏درپی و کمبود آب آبیاری در سال‏های اخیر، سبب کاهش عملکرد و همچنین، کیفیت نامطلوب میوه‏های خرما شده است. استفاده بهینه از آب آبیاری جهت اقزایش کارایی مصرف آب و همچنین شناسایی ارقام مقاوم خرما به‌ خشکی و توسعه کشت آن‏ها از راه‏های مقابله با بحران کمبود آب در منطقه می‏باشد. اگرچه درخت خرما این توانایی را دارد که خود را به نوسان های میزان رطوبت خاک که تحملش برای اکثر درختان  امکان ندارد، تطبیق دهد اماکاشت درختان خرما در مناطقی موفقیت آمیزتر است که میزان رطوبت در خاک آنها زیاد بوده و تغییرات حرارت سالیانه بین 45-17 درجه سانتی گراد داشته باشد. از این‌رو، لزوم مطالعه پیرامون مقاومت ارقام مختلف خرما به ‌خشکی و تعیین میزان کاهش عملکرد آن تحت تأثیر تنش خشکی ضروری است. پژوهش حاضر در قالب طرح  بلوک‏های کامل تصادفی روی سه رقم خرمای کبکاب، زاهدی و شهابی با سه تیمار آبیاری، در سه تکرار در سال‏های 1382 تا 1385 اجرا شد. هرکرت آزمایشی شامل دو درخت و تیمارها شامل 35، 50 و 65 درصد از مقدار آب مورد نیاز بودند. از روش آبیاری تحت فشار بابلر برای آبیاری درختان استفاده شد. صفات اندازه‏گیری شده شامل وزن، طول و قطر میوه؛ وزن، طول و قطر هسته، نسبت گوشت به هسته، رطوبت، TSS، pH و عملکرد بود. نتایج نشان داد که اثر رقم بر تمامی صفات معنی‌دار بوده ‏است. در حالی‏که تیمارهای آبیاری به‌جز بر عملکرد محصول بر سایر صفات اثر معنی‏دار نداشته است. در عین حال اثر تیمارهای آبیاری تنها بر عملکرد محصول معنی‌دار بود که در تیمار 65 درصد از مقدار آب مورد نیاز ، بیشترین عملکرد به دست آمد. با توجه به قرار گرفتن دو تیمار آخر در یک کلاس آماری، در شرایط کمبود آب و با در نظر گرفتن بحث کم‌آبیاری،  برتری تیمار 50 به 65 درصد از مقدار آب مورد نیاز مشخص می‌شود. همچنین، میانگین آب مصرفی در تیمارهای مختلف آبیاری در طول سه سال آزمایش به‌ترتیب 5497، 7758 و 9822 مترمکعب در هکتار در سال با کارایی مصرف آب 0.544، 0.481 و 0.409 کیلوگرم بر مترمکعب آب مصرفی بود. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که ترتیب مقاومت ارقام مختلف خرما به کم آبیاری و تنش آبی به‌ترتیب در زاهدی بیشتر از شهابی و در شهابی بیشتر از کبکاب بوده است.

کلیدواژه‌ها

• تنش آبی
• رطوبت خاک
• عملکرد
• کارایی مصرف آب
• کرت

عنوان مقاله [English]

Study the response of three date palm cultivars of Kabkab, Zahidi and Shahabi to deficit irrigation in Bushehr, Iran

نویسندگان [English]

• Mahmood Izadi1
• Morteza Pouzesh Shirazi

Scientific Board, Agricultural and Natural Resources Research Center, Bushehr, Iran

چکیده [English]

There are more than 5.5 million date palms in Bushehr province in southern Iran. Repeated droughts and lack of irrigation water in recent years are being the most important factors for yield reduction and low quality of date fruits. Proper utilization of water supplies in order to increase water use efficiency and also, identification of more tolerant plants are so sensed according to recent drought crisis in the region. Although, date palm can suffer water shortage for a long time but higher water levels and annual soil temperature between 17 to 45 centigrade degrees would make the highest production. Therefore, a study was conducted in Bushehr Agricultural Research Center to determine the responses of three date palm cultivars of Kabkab, Zahidi and Shahabi to deficit irrigation. This experiment was carried out on randomized complete block design with three replications during 2004 to 2007. The irrigation treatments of this study were water depth in four levels of 35, 50 and 65 percent of irrigation water, which shows the cumulative evaporation of class A pan. Irrigation water was offered to plants under pressured system. Tree responses were evaluated in each year for the following properties: fruits and seeds weight, length and diameter, pulp to seed ratio, TSS, pH and yield. Results showed that cultivar effect was significant in all date palm responses (p>0.01) which can prove different inherent qualitative and quantitative characteristics in date palm cultivars. Zahidi cultivar proved to have higher water use efficiency in water stress conditions during drought periods. Irrigation treatments affected only the yield responses. Although, 65 percent of irrigation water showed to have higher production abut it was classified in the same statistical class with 50 percent of irrigation water. This means that in the situation of water shortage, 50 percent of irrigation water would be the choice. Also, mean water usage during three years of the experiment were 5497, 7758 and 9822 m3 ha-1 per year in the irrigation treatments with 0.544, 0.481 and 0.409 kg m-3 water use efficiency respectively. The sequence of water stress toleration in three date palms was Zahidi > Shahabi > Kabkab.

کلیدواژه‌ها [English]

• Plot
• Soil Moisture
• Water stress
• Water use efficiency
• Yield reduction