نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سعید نبی پی لشگریان ¹
• سید علی اصغر هاشمی ²
• صمد شادفر ³

¹ کارشناس ارشد، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

² مربی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سمنان

³ استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

چکیده

یکی از معضلات مهم کشور ایران که باعث کاهش کیفی و کمی خاک می‌شود، فرسایش خاک و تولید رسوب می‌باشد. برای کاهش اثرات سوء این پدیده لازم است که اقدامات حفاظت خاک و آبخیزداری صورت گیرد. بنابراین ضرورت اطلاع از میزان فرسایش خاک و تولید رسوب در مناطق مختلف وجود دارد و باید مناطق بحرانی را شناسایی نمود. با توجه به نبود ایستگاه‌های رسوب‌سنجی در اکثر خروجی‌های حوزه‌های آبخیز کشور و عدم کفایت داده‌ها، مدل‌های تجربی، از ابزارهای مناسب برای تولید این لایه‌ اطلاعاتی مهم می‌باشند. یکی از این مدل‌ها که اخیرا در خارج از ایران طراحی و ابداع شده، مدل تجربی FSM است. هدف اصلی از اجرای این پژوهش، بررسی میزان همخوانی نتایج حاصل از رسوب برآوردی مدل FSM و میزان واقعی می‌باشد. لذا به‌منظور ارزیابی این مدل، نه سد کوتاه با عمر 10 سال بدون سرریز در استان سمنان انتخاب شد. سپس برای محاسبه‌ رسوبدهی حوضه‌ها، لایه‌های اطلاعاتی لازم برای مدل تجربی FSM (توپوگرافی، زمین‌شناسی، خندق، شکل حوضه و پوشش گیاهی) بررسی و امتیازهای مربوطه داده شد و مدل واسنجی شده برای حوضه‌های منتخب استان ارائه شد. مقادیر برآوردی از مدل با مقادیر واقعی اندازه‌گیری شده در بندها ارزیابی شد. نتایج حاصله بیانگر آن است که کاربرد معادله‌ اصلی مدل کارایی ندارد. همچنین، نتیجه‌گیری نشان می‌دهد که نتایج برآورد شده به‌وسیله‌ مدل FSM واسنجی شده با مقادیر حاصل از رسوب‌سنجی بندها 84 درصد مطابقت دارد.

کلیدواژه‌ها

• تولید رسوب
• حفاظت خاک
• رسوب‌سنجی
• سد کوتاه
• فرسایش خاک

عنوان مقاله [English]

FSM model efficiency for sediment yield estimation in Semnan province

نویسندگان [English]

• Saeed Nabipay Lashkarian ¹
• Seyed Ali Asghar Hashemi ²
• Samad Shadfar ³

¹ Msc, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Iran

² Scientific Board, Agricultural and Natural Resources Research Center, Semnan, Iran

³ Assistant Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Iran

چکیده [English]

Erosion and sedimentation are main challenges in Iran, which cause the reduction of soil quality and quantity. Soil conservation and watershed management activities should be implemented to reduce the impact of these phenomena. Therefore, the knowledge of critical area is necessary through the learning the amount of sedimentation and erosion. Because of lack of sediment measurement stations in more watershed outlets in Iran and insufficient data, empirical models are proper tools for data layers generation. Factorial Scoring Model (FSM) is one of the experimental models which has been recently developed out of the country. The main objective of this research is to compare sediment yield estimated by FSM model and observed values. So, in order to evaluate the model, nine small dams of 10 years old with no overflows were selected from in Semnan province. For modeling sediment yield, topography, lithology, gully, catchment shape and vegetation cover of related catchments were studied and required data layers were prepared and scoring indexes were given and finally, the calibrated model was presented. Estimated model values were then compared with measured values. Results showed that main model equation does not have sufficient efficiency. Also, results demonstrated that calibrated FSM model has conformity with observed sediment values at 84 percent.

کلیدواژه‌ها [English]

• Sediment gauge
• sediment yield
• small dam
• soil erosion