نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• عبدالرسول شفیعی دستجردی ¹
• محمد حسین مهدیان ²
• کوروش کمالی ³
• حمید حسینی مرندی ⁴

¹ کارشناس ‌ارشد، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سیستان و بلوچستان

² دانشیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

³ کارشناس ‌ارشد، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

⁴ مربی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی فارس

چکیده

ورود حجم زیادی از سیلاب محتوی بار معلق فراوان به ‌شبکه‌های پخش سیلاب با برجای گذاردن رسوبات و نفوذ‌ مواد محلول و ریزدانه‌‌ همراه سیلاب در آبرفت‌ها، به‌مرور زمان‌ سبب تغییراتی در نفوذ‌پذیری خاک عرصه پخش می‌شود. هدف این پژوهش بررسی میزان و روند تغییرات نفوذپذیری پخش سیلاب بر آبخوان پسکوه سراوان، تحت تأثیر عملیات پخش سیلاب با استفاده از تجزیه و تحلیل آماری می‌باشد. در این پژوهش سعی شده است که میزان این تغییرات با استفاده از اندازه‌گیری میزان نفوذپذیری به‌روش مستقیم و به‌وسیله نفوذسنج استوانه‌‌ مضاعف در دو نوبت با فاصله زمانی یک‌ساله و نیز مقایسه آن با زمین شاهد مورد بررسی قرار گیرد. براین اساس سه نوار پخش سیلاب به ‌شبکه‌های مستطیل‌شکلی تقسیم و به‌عنوان محل‌های اندازه‌گیری انتخاب شدند. همچنین، عرصه‌ای در خارج از محدوده پخش سیلاب به‌عنوان شاهد انتخاب شد. به‌منظور مشخص نمودن وضعیت کلی افزایشی یا کاهشی مقادیر نفوذپذیری در نوبت دوم نسبت به‌ نوبت اول اندازه‌گیری، از آن‌جایی‌که داده‌ها دارای توزیع نرمال نبودند، از آزمون رتبه‌ای علامت‌دار ویلکاکسون استفاده شد. نتایج به‌دست آمده نشان‌ داد که بین دو نوبت اندازه‌گیری نفوذپذیری، تفاوت معنی‌داری وجود ندارد. تعداد کم رخداد سیل (سه رخداد) و مدت زمان کوتاه بین دو نوبت اندازه‌گیری (یک‌ساله) می‌تواند از دلایل اصلی این امر باشد. برای تعیین تغییرات میزان نفوذپذیری بین نوارها با یکدیگر و نیز با زمین شاهد به‌دلیل توزیع غیرنرمال داده‌ها در این چینش، از آزمون کروسکال-والیس استفاده شد. نتایج این آزمون نشان داد که سه نوار عرصه پخش در میزان نفوذپذیری در دو نوبت اندازه‌گیری با یکدیگر و در سطح احتمال پنج درصد تفاوت معنی‌داری ندارند، ولی نوار عرصه شاهد با هر سه نوار دیگر در هر دو نوبت اندازه‌گیری تفاوت معنی‌داری دارد و میزان نفوذپذیری کل نوارهای مورد مطالعه پخش سیلاب نسبت به ‌زمین شاهد کاهش داشته است. همچنین، نتایج بیانگر این موضوع بود که فقط یکی از مستطیل‌ها در دو نوبت اندازه‌گیری با مستطیل‌های شاهد در سطح احتمال پنج درصد تفاوت معنی‌داری داشته است و تمامی مستطیل‌های دیگر در هیچ نوبت اندازه‌گیری با یکدیگر و نیز با شاهد تفاوت معنی‌داری را از خود نشان نداده‌اند. دلیل اصلی این تفاوت نیز به ‌ضخامت بیشتر رسوبات نهشته شده در محل مستطیل مذکور نسبت به‌ سایر بلوک‌های عرصه پخش مرتبط می‌شد. از لحاظ کمی، میزان نفوذپذیری سطحی عرصه پخش نسبت به ‌عرصه شاهد 55.94 درصد و در طول بازه زمانی یک‌ساله نیز به‌میزان 3.23 درصد از خود کاهش نشان داده است.

کلیدواژه‌ها

• آبخوان
• آزمون کروسکال-والیس
• آزمون ویلکاکسون
• استوانه‌‌ مضاعف
• رسوب

عنوان مقاله [English]

Investigation of soil infiltration trend changes through direct method, case study: Paskuh floodwater spreading

نویسندگان [English]

• Abdolrasoul Shafiey Dastjerdi ¹
• Mohammad Hossein Mahdian ²
• Kourosh Kamali ³
• Hamid Hoseyni Marandi ⁴

¹ MSc, Agricultural and Natural Resources Research Center, Sistan and Baluchestan, Iran

² Associate Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Iran

³ MSc, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Iran

⁴ Scientific Board, Agricultural and Natural Resources Research Center,

چکیده [English]

Entrance of high volume of floodwater containing huge amount of suspended sediments into the floodwater spreading networks which deposits sediments, as well as infiltration of soluble materials and fine grained, gradually changes the infiltration rate of soils. The aims of this project is to study the quantity and the process of changes made in the soil of Saravan floodwater spreading station. This research has tried to use direct method of infiltration rate measurement, using double ring infiltrometer in two separate time periods of one year each, and to compare it to the experimental area. In order to specify overall situation of infiltration rates in terms of increase or decrease in second period of measurement in comparison to the first one, and as far as data were not distributed normally, Wilcoxon signed-rank test was used. The results showed no significant difference between two separate measurement periods due to few number of floodwater occurrences (three times) in addition to short time interval of one year between the two measurement periods. To determine changing rate of infiltration between strips and between the strips and the experimental field, as far as abnormal distribution of data in this arrangement were concerned, Kruskal-Wallis test was used. Results indicated that the three strips of flood spreading area have no significant difference (at five percent probability level) in two periods of measurement, but the strip related to experimental area has significant difference with other three strips and in both measurement periods. In other words, infiltration rates of all strips under floodwater spreading have been decreased in relation to the experimental area. Moreover, the results were explanatory that only one of the rectangular in both measurement periods had significant difference with experimental rectangular (at five percent probability level) and all the other rectangular have had no significant differences with each other and in comparison to the experimental one, in none of periods of measurement. Main reason of this difference is also related to the thicker sediments deposits in rectangular location, compared to other blocks. Also, infiltration rate decreased by 55.94 percent in flood spreading area compared to experimental area during one-year timeframe and 3.23 percent of reduction.

کلیدواژه‌ها [English]

• Aquifer
• Double-Rings
• Kruskal-Wallis test
• Sediment
• Wilcoxon test