نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار، پژهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری
2 مربی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی
چکیده
یکی از انواع فرسایش آبی که باعث تخریب زمین‌های کشاورزی و مرتعی در حوزه‌های آبخیز خشک و نیمه‌خشک می‌شود، فرسایش خندقی است. با توجه به نقش این نوع فرسایش در تخریب خاک، این پژوهش با هدف بررسی و مقایسه فرسایش خندقی در کاربری‌های زراعی و مرتعی در حوزه آبخیز رباط ترک انجام شد. در این پژوهش سه خندق معرف در واحدهای کاری مرتعی و زراعی انتخاب شد و در قسمت‌های راس، وسط و دهانه خروجی تعداد نه پروفیل و در منطقه شاهد هر کاربری نیز یک پروفیل حفر شد. بافت، مواد آلی، درصد گچ و آهک، هدایت الکتریکی و SAR نمونه‌های خاک اندازه‌گیری و مورد بررسی قرار گرفت. در هر واحد کاری و همچنین، منطقه شاهد، میزان نفوذپذیری خاک در محل حفر پروفیل‌ها اندازه‌گیری شد. با نقشه‌برداری از خندق‌ها، خصوصیات مورفومتری آن‌ها مانند پلان طولی و عرضی، عرض بالا، پایین و عمق خندق، شکل سطح مقطع، نسبت عرض به عمق، شیب بستر و طول خندق اندازه‌گیری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که میزان SAR و کاتیون سدیم سبب پخشیدگی ذرات خاک و تشدید فرسایش خندقی در هر دو واحد کاری شده است. در واحد کاری زراعی درصد رس و سیلت به‌ترتیب 29 و 11 درصد در لایه سطحی راس خندق معرف و میزان ماده آلی از 0/30 تا 1/82 درصد است. در واحد کاری مرتعی درصد رس و شن به‌ترتیب 41 و 43 درصد در لایه سطحی راس خندق است و میزان ماده آلی از 0/29 الی 0/99 درصد تغییر می‌کند. در واحد کاری مرتعی در یک سطح مشخص تعداد خندق‌ها بیشتر و نسبت به واحد کاری زراعی فعال‌تر هستند. ضمنا نتایج نشان داد که مقدار TNV در واحد کاری زراعی بیشتر از واحد کاری مرتعی بوده و عواملی مانند pH و EC نیز در واحد کاری مرتعی بیشتر از واحد زراعی می‌باشند. در هر دو واحد نسبت عرض به عمق در تمامی خندق‌ها بیش از یک بوده و میزان نفوذپذیری خاک در واحدهای کاری زراعی و مرتعی به‌ترتیب 4/25 و 3/45 سانتی‌متر بر ساعت می‌باشند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Investigation and comparing gully erosion characteristics in agriculture and rangeland land uses, case study: Robat Tork watershed
نویسندگان [English]
- Samad Shadfar 1
- Ali Akbar davoodirad 2
- Hamid Reza Peyrowan 1
1 Assistant Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Iran
2 Scientific Board, Agricultural and Natural Resources Research Center, Markazi, Iran
چکیده [English]
Gully erosion is a type of water erosion which causes degradation in both agricultural fields and rangelands as well in arid and semi-arid areas. According the role of soil degradation due to erosion, research objectives were to find out investigation causes gully erosion in Robat Tork Watershed. In this research three representative gullies were selected in agriculture and rangeland working units. In each working unit, samples taken from nine soil profiles were analyzed for texture, organic matter, gypsum, total lime, pH, EC and SAR. Soil infiltration rate was measured where were drilled profiles in each working unit too, In addition, morphometric characteristics of gullies including length and lateral profiles, top and down width, depth of gully, the cross section, width to depth ratio, the slope of bed, gully length were studied. Results of the study showed that SAR and sodium cation are caused dispersion of soil particles and increasing gully erosion. percentage of clay and silt is 11% and 29% in surface layer representative head cut gully and organic matter is between 0.30% to 1.82% in agriculture unit. In rangeland unit, percentage of clay and sand is 41% and 43% in surface layer representative head cut gully and organic matter is between 0.29% to 0.99%.In rangeland unit, in a specified level, the number of gully is more than agriculture unit. Furthermore, the results showed that TNV in agriculture unit and pH, EC in rangeland unit is more than. In both units depth to wide ratio is more than 1 in every gully. Permeability of soil is 4.25 cm and 3.45 cm in agriculture and rangeland units respectively.
کلیدواژه‌ها [English]
- Dispersion
- Morphometric characteristics
- Permeability
- Water erosion
- Working unit
)