نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ابراهیم بروشکه ¹
• محمود عرب‌خدری ²

¹ مربی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی

² استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

چکیده

برآورد رسوب‌دهی حوضه‌های کوچک در برنامه‌های آبخیزداری ضروری است، ولی تقریبا تمام آن‌ها فاقد ایستگاه رسوب‌سنجی می‌باشند. در این پژوهش با هدف تعیین حدود رسوب‌دهی ویژه این‌گونه آبخیزها و ارائه مدل رگرسیونی برآورد رسوب‌دهی سالانه در استان آذربایجان‌غربی، میزان رسوب کل تولید شده از 25 آبخیز کوچک از طریق رسوب‌سنجی مخازن در پشت سدهای رسوب‌گیر اندازه‌گیری شد. آبخیز‌ها با وسعت 29 تا 1200 هکتار و با شرط سرریز نشدن رسوب در آخرین سد رسوب‌گیر در هر آبخیز و تنوع از نظر لیتولوژی، کاربری اراضی و اقلیمی انتخاب شدند. رسوب‌دهی ویژه، تفاوت یک‌صد برابری بین دو حد 0.12 تا 12 مترمکعب در هکتار در سال را در این حوضه‌ها نشان داد. ولی متوسط وزنی رسوب‌دهی نسبتا پایینی معادل 1.3 مترمکعب در هکتار در سال برای کل حوضه‌ها به‌دست آمد. مطالعه رابطه بین رسوب‌دهی سالانه و ویژگی‌­های آبخیز‌های مورد مطالعه از طریق ماتریس هم‌بستگی نشان داد که رسوب‌دهی به‌طور معنی‌داری از عوامل فرسایش‌پذیری زمین‌شناسی، وسعت آبخیز، حجم بارش و کاربری تاثیر می‌پذیرد. براساس مقایسه مقادیر برآوردی و مشاهده‌ای از میان مدل‌های رگرسیونی که توسعه داده شد؛ رابطه‌ای با شرکت متغیرهای مستقل مساحت و فرسایش‌پذیری زمین‌شناسی با ضریب تعیین بالا (0/899= R²) انتخاب شد.

کلیدواژه‌ها

• حوزه‌های کوچک
• رسوب‌ ویژه
• رسوب‌سنجی مخازن
• کاربری اراضی
• هم‌بستگی

عنوان مقاله [English]

Regression model for estimating annual sediment yield of small ‎waresheds in West Azerbaijan

نویسندگان [English]

• Ebrahim Boroshkeh ¹
• Mahmoud Arabkhedri ²

¹ MSc, Agricultural and Natural Resources Research Center, Western Azerbaijan, Iran‎

² Assistant Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research‎

چکیده [English]

Sediment yield estimation for small basins is essential in watershed management planning projects. However, almost all of these basins are ungauged. In this study, in order to determine a range for specific sediment yield and to develop a regression model for estimating annual sediment yield, sedimentation behind small dams within 25 basins in Western Azerbaijan province, were measured. The selected basins with an area ranged 29 to 1200 ha, cover a range of lithology, land uses and climates and all of the sediments had been trapped behind the check dams. The specific sediment yields showed a two digit differences ranged 0.12 and 12 . However, the weighted average of specific sediment yield for all basins was calculated a low value of 1.3. Study of relationship between annual sediment yield and 18 characteristics of watersheds using correlation matrix showed that the sediment yield is significantly affected by geologic erodibility, basin area and land use factors. From several regression models which were developed, an equation including two independent variables, geologic erodibility and basin area, with a high determination coefficient (R²=0.899) was chosen.

کلیدواژه‌ها [English]

• land use
• regression
• Reservoir sediment survey
• Small watersheds
• Specific sediment ‎yield