نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حجت‌اله صمدی ارقینی ¹
• سادات فیض‌نیا ²
• علی‌اکبر نظری‌سامانی ³

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

² استاد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

³ استادیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

چکیده

هدف از این پژوهش، تعیین جنس اجزاء تشکیل‌دهنده رسوبات و نسبت دادن ذرات رسوبی به واحدهای سنگ­ شناسی حوضه و در نتیجه تعیین سهم هر یک از واحدهای سنگ­ شناسی در رسوب­ زایی حوزه آبخیز می‌باشد. در این پژوهش ابتدا از رسوبات پشت سازه‌های حفاظت خاک و آب و همچنین، از رسوبات بستر آبراهه‌ها نمونه‌برداری صورت گرفت. برای کلیه نمونه‌ها دانه‌بندی به‌روش الک تر انجام شد. سپس الک‌های 600 میکرون و چهارمیلی‌متر به‌عنوان الک شاخص انتخاب شدند و با انتخاب 100 دانه رسوبی از هر نمونه، بررسی­ های کانی­ شناسی با استفاده از بینوکلر با بزرگ‌نمایی 40 برابر و با توجه به واقعیت رسوبی منطقه، صورت پذیرفت و جنس کانی‌ها و خرده‌سنگ‌ها تعیین و با شمارش تعداد آن‌ها و تعیین سهم هر کدام از کانی‌ها و خرده‌سنگ‌ها، نتایج را با واحدهای  سنگ‌شناسی مقایسه و تطبیق داده، سنگ و واحد تولیدکننده هرکانی و خرده‌سنگ‌ها و درصد سهم هر واحد سنگی در تولید رسوب مشخص شد. مطابق نتایج به‌دست آمده، واحد سنگ­ شناسی Є_z با 44.62 درصد بیش‌ترین سهم را در فرسایش و تولید رسوب بر عهده دارد. این واحد سنگ ­شناسی شامل شیل میکایی صورتی تا قرمز سازند زاگون می‌باشد. واحد سنگ‌شناسی PMl که شامل آهک است با 22.88 درصد در رتبه دوم قرار دارد. سومین واحد سنگ‌شناسی که بیش‌ترین سهم را در تولید رسوب دارد، واحد E^v است که شامل آندزیت و آندزیت برشی شده همراه با میان لایه‌های توف و توفیت سازند کرج می‌باشد. واحدهای Pl-Q^c و Єl (سازند لالون)، Q^t و J_s (سازند شمشک)، E^t (سازند کرج)، Ek₁ (سازند کرج)، Pd (سازند دورود)، Є_bt (سازند باروت) و E_f (سازند فجن) به‌ترتیب با 4.25، 3.22، 2.09، 2.05، 2.01، 1.83، 1.33، 1.32 و 1.23 درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند و به‌ترتیب بیش‌ترین سهم را در فرسایش و تولید رسوب حوضه دارند.

کلیدواژه‌ها

• فرسایش
• سهم اشتراک
• بینوکلر
• دانه‌بندی
• خرده‌سنگ

عنوان مقاله [English]

Investigation of lithological units portion in sediment yield using ‎mineralogical and lithological method, case study: Hassan Abdal ‎watershed basin, Zanjan

نویسندگان [English]

• Hojatolah Samadi Arghini ¹
• Sadat Feiznia ²
• Aliakbar Nazari Samani ³

¹ MSc Student, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Iran‎

² Professor, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Iran‎

³ Assistant Professor Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Iran‎

چکیده [English]

The purpose of this study is to determine the contribution of each lithological units in sediment generation of watershed. In this study, samples were collected primarily from sediments of small dams and sediments of waterways. Grading was performed for all samples by wet sieving.  Then, 600 micron and 4 mm sieves were selected as indicators and by choosing 100 grains of sediment from each sample, mineralogical analysis was performed using a binocular and considering mineral and rock fragments the results were compared and adapted with the lithological units and the share percentage of each stone, each mineral deposits were determined by counting the number of minerals and rock fragments. According to the results, Єz lithological unit has the highest share in erosion and sediment yield with a 44.62 percent. This unit consists of pink to red Micaceous shale. PMl lithological unit with 22.88 percent is in the second place consisting limestone. The third lithological unit that has the largest share in sediment yield is Ev unit, which consists of andesite and andesitic breccia with layers of tuff and tuffite. Pl-Qc, Єl, Qt, Js, Et, Ek1, Pd, Єbt and E_f units with 4.25, 3.22, 2.09, 2.05, 2.01, 1.83, 1.33, 1.32 and 1.23 percent are in the next order and have the highest share in the erosion and sediment yield of watershed.

کلیدواژه‌ها [English]

• Binocular
• erosion
• Grading
• Rock fragment
• Sediment yield sharing