نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی اکبر جمالی ¹
• نواب رئیسی ²

¹ استادیار، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد میبد

² دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد میبد

چکیده

با افزایش روزافزون جمعیت، موضوع بهره‌وری از منابع آب اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. امروزه برای تامین آب به‌ویژه در مناطق خشک، آبخیزداری جایگاه خاصی در برنامه‌ها یافته و تنظیم گردش آب و ذخیره نزولات و بهره‌برداری از رواناب‌های فصلی و سیلابی به‌عنوان یکی از راه‏‌ها برای رفع کمبود آب مطرح است. منطقه مورد مطالعه حوزه آبخیز مته‌سنگ با وسعت 6100 هکتار در شمال شرقی شهرستان نیکشهر استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی ایران قرار دارد. ابزار گردآوری این پژوهش، پرسشنامه است که روایی آن به­‌وسیله متخصصان آبخیزداری و کارشناسان منابع طبیعی بررسی شده است. ضریب پایایی آن با استفاده از نرم‌افزار SPSS و ضریب آلفای کرونباخ بین 0.76 و 0.78 برای مقیاس‏‌های مختلف به‌دست آمده است. به‌منظور ارزیابی اثرات اقتصادی طرح‌های حفاظت خاک و آب در منطقه مورد نظر از روش تحلیلی سود به هزینه و روش پرسشنامه و آزمون کای اسکوئر استفاده شده است. میزان نسبت سود به هزینه برابر با 1.03 به‌دست آمده که نشان‌دهنده توجیه اقتصادی این طرح‌‏ها است. نتایج آزمون کای اسکوئر در بحث اجتماعی، با ارزیابی طرح‌های حفاظت خاک از طریق پرسشنامه، نمایانگر کاهش مهاجرت، کاهش وقوع سیل، کاهش بیکاری، کنترل سیلاب و رسوب، رضایتمندی و مشارکت صددرصدی در این طرح‌ها است. همچنین، در بحث اقتصادی، نتایج استفاده از آزمون آماری در خصوص ارتباط عملکرد طرح‌های حفاظت خاک و آب با افزایش محصولات، کاهش زمین‌های بایر، افزایش پوشش گیاهی، افزایش تعداد دام، افزایش مقدار منابع آب و افزایش سطح اراضی زراعی و باغی، دلالت بر رد فرض صفر و معنی‌داری این روابط از نظر آماری بوده است. به‌طور کلی طرح‌های مکانیکی حفاظت خاک و آب در این پژوهش جنبه‌های مثبت چند منظوره را نشان داده است.

کلیدواژه‌ها

• سود به هزینه
• سیل
• مشارکت
• مهاجرت
• منابع طبیعی

عنوان مقاله [English]

Technical Note: Socio-Economic evaluation of watershed mechanical projects in ‎Matesang Watershed-Nikshahr

نویسندگان [English]

• Aliakbar Jamali ¹
• Navab Raeesi ²

¹ Assistant Professor, Maybod Unit, Islamic Azad University, Iran

² MSc, Maybod Unit, Islamic Azad University, Iran

چکیده [English]

By increasing in population, water resources become more important. Watershed Management today has an essential role in water supply in arid and semi-arid regions. Study area consists of a watershed with 6100 hectares areas situate in the northeastern of Nikshahr city named Matesang in the southeastern of Iran. The survey data collected by a questionnaire, which its validity was examined by specialists such as professors, watershed and natural resource experts. Using SPSS, software reliability and Cronbach's alpha between 0.76 and 0.78 were obtained for different scales. In order to evaluate the economic impacts of watershed management projects based on benefit-cost ratio analysis and questionnaire method, the Chi-square test was used. The benefit cost ratio of 1.03 was obtained indicating the economic feasibility of the project. In order to assess the social-economic impacts of watershed management projects in the area questioners and Chi-square test was used. Chi-square test results showed, watershed projects had significant effect by reduction in immigration, flooding, unemployment, and success in flood and sediment control. Watershed management plans, were gained 100% participation satisfaction. The economic debate, results showed the significant reliability of soil and water conservation plans performance on increasing the amount of production, plant cover, the number of animals, water resources, the area of orchards and farmlands and reducing the area of uncultivated lands. In general, this research showed positive multipurpose aspects of mechanical soil and water conservation projects.

کلیدواژه‌ها [English]

• Befit cost ratio
• flood
• Migration
• natural resources
• Participatory