نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علیرضا شکوهی ¹
• رضا مروتی ²

¹ دانشیار، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)‏

² کارشناس ارشد، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)‏

چکیده

در سال‌های اخیر خشک شدن دریاچه ارومیه به‌عنوان دومین دریاچه فوق شور دنیا مورد توجه بسیاری از محققین قرار گرفته است. این پژوهش، به بررسی اثر خشکسالی بر خشک شدن تدریجی این دریاچه به‌کمک دو شاخص بارش استاندارد (SPI) و شاخص شناسایی خشکسالی (RDI) می‌پردازد. در این تحقیق از داده‌های جهانی بارش پایگاه GPCC و دمای پایگاه NCEP/NCAR در دوره بلندمدت 2010-1980 استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهند که حوضه دریاچه ارومیه در سال 2000-1999 دچار خشکسالی شدیدی شده است. اثرات سوء این خشکسالی می‌توانست با ترسالی‌های بعدی تقلیل یابد، ولی حوضه با تجربه دوره‌های نرمال و نزدیک به نرمال در سال‌های بعد، مجددا در سال 2008 دچار خشکسالی نسبتا شدید دیگری شده است. مقدار شاخص‌های RDI و SPI برای واقعه سال 1999 به‌ترتیب 2.23- و 2.13- به‌دست آمد. مقایسه این دو شاخص برای دیگر موارد خشکسالی شدید و بسیار شدید حادث شده در منطقه نشان از حساس‌تر بودن شاخص RDI نسبت به شاخص SPI در ارزیابی خشکسالی‌های حدی دارد. از سال 2000 به بعد، حوضه هم از نظر بارش و هم از نظر خشکسالی به شرایط نرمال نزدیک شده است، اما مساحت دریاچه ارومیه روند کاهشی خود را تا به امروز ادامه داده است. این امر نشان می‌دهد که علاوه بر خشکسالی، عوامل دیگری نیز در خشک شدن این دریاچه نقش داشته‌اند. بر اساس نتایج به‌دست آمده، دوره توسعه فعالیت‌های عمرانی در حوضه منطبق بر دوره‌هایی است که شاخص‌های خشکسالی، شکننده بودن حوضه از نظر منابع آبی را به‌خوبی نشان داده‌اند. این امر نمایانگر اهمیت استفاده از سیستم‌های پایش خشکسالی، به‌عنوان جزئی تفکیک‌ناپذیر از مدیریت جامع منابع آب، برای جلوگیری‌ از فجایعی که کل کشور را  تحت تأثیر قرار می‌دهند، می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

• دوره نرمال
• شاخص ‏RDI
• شاخص ‏SPI
• ‏NCEP/NCAR
• ‏GPCC

عنوان مقاله [English]

An investigation on the Urmia Lake Basin drought using RDI and ‎SPI indices

نویسندگان [English]

• Alireza Shokoohi ¹
• Reza Morovati ²

¹ Associate Professor, Faculty of Engineering‏ ‏and Technology, Imam Khomeini International University, Iran

² MSc, Faculty of Engineering‏ ‏and Technology, Imam Khomeini International University, Iran

چکیده [English]

The Lake Urmia is the 20^th largest lake and the second hyper saline lake in the world. In recent years, the drying out of the Urmia Lake has attracted attention of many researchers. The main motivation of this study is to evaluate the role of drought in this disaster. For this purpose, Standardized Precipitation Index (SPI) and Reconnaissance Drought Index (RDI) are employed. The data for analysis including precipitation and temperature was provided from two global databases: GPCC for precipitation and NCEP/NCAR for temperature. The study was performed at the time span of 1980-2010 and the results showed that the Lake Urmia basin has experienced a severely drought during 1999-2000. After this period and during eight subsequent years, the negative effects of this drought could not be reduced completely by near normal to wet condition of the basin. Moreover, another severely drought occurred at 2008. RDI value for the 1999 drought was found to be -2.23 which is related to the extremely dry condition. The value of SPI for the same region and same year was obtained as -2.13. This comparison for other severe and extreme cases shows that RDI is more sensitive than SPI at the tails of the phenomenon. It was also observed that after 2000, while the region, in terms of rainfall and drought conditions, is generally close to normal condition, the lake follows a continuous decreasing trend up to the present time. Therefore, one can conclude that in addition to drought, other factors contribute to the drying out of the lake. The results indicated that the anthropogenic effects are responsible to some percent in this disaster. Construction of reservoir dams for agricultural development and other activities for job creation purposes like constructing fish ponds has intensified this crisis. The span of these activities is concurrent to the periods which the drought indices show the fragile condition of the basin in terms of available water resources. This fact emphasizes the importance of drought monitoring as an inseparable part of an IWRM program to prevent a nationwide disaster.

کلیدواژه‌ها [English]

• GPCC
• NCEP/NCAR
• Normal condition
• RDI index
• SPI index