مجید صوفی؛ رضا بیات؛ افشین پرتوی
چکیده
بخشی از طرح ملی طبقه‌بندی مورفوکلیماتیک آبکندهای ایران در پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری به مقدار تولید رسوب و اقدامات احیایی برای کاهش خسارت ناشی از گسترش آن‌ها پرداخته است. نتایج این پژوهش، نشان داد که آبکندهای ایران در دو طبقه آبکندهای کوچک (عمق کوچک‌تر از یک متر) و متوسط (عمق یک تا 10 متر) قرار دارند. به‌طور متوسط، هر متر از ...
بیشتر
بخشی از طرح ملی طبقه‌بندی مورفوکلیماتیک آبکندهای ایران در پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری به مقدار تولید رسوب و اقدامات احیایی برای کاهش خسارت ناشی از گسترش آن‌ها پرداخته است. نتایج این پژوهش، نشان داد که آبکندهای ایران در دو طبقه آبکندهای کوچک (عمق کوچک‌تر از یک متر) و متوسط (عمق یک تا 10 متر) قرار دارند. به‌طور متوسط، هر متر از آبکندهای ایران حدود 19 مترمکعب رسوب تولید کرده است. آبکندهای ایران عموماً در اراضی زراعی دیم و مراتع و در خاک‌های با بافت لوم، لوم شن و لوم رس پراکنش دارند. تخریب مراتع، تبدیل اراضی مرتعی به زراعی و باغ، ساخت راه‌ها و آبگذرهای جاده‌ای غیراصولی از مهمترین علل اصلی ایجاد و گسترش آبکندهای ایران هستند. پژوهش حاضر نشان داد که بالغ بر 50 درصد از آبکندهای ایران فاقد اقدامات مدیریتی و احیائی بوده، به‌طوری که در برخی از استان‌ها، 90 درصد آبکندها فاقد اقدامات و در برخی دیگر، 30 تا 50 درصد هیچ‌گونه اقدام حفاظتی دریافت نکرده‌اند. در بیشتر استان‌ها از اقدامات سازه‌ای مانند سدهای اصلاحی خشکه‌چین، سنگ و سیمانی و توری‌سنگی استفاده شده که بیشتر با هدف کنترل رسوب بوده است. بیشتر اقدامات در آبکندهای کوچک و تعدادی نیز در آبکندهای متوسط صورت گرفته است. اقدامات مدیریتی برای پیش‌گیری از ایجاد آبکند مخصوصاً در اراضی دیم بسیار ناچیز بوده است و توجه جدی به طراحی و ساخت آبگذرهای جاده‌ای و راه‌های مناطق کوهستانی و پرشیب ضروری است. در ایران، از روش‌های گیاهی و بلانکت و سنگریزه کمتر استفاده شده است. تخریب و رهاسازی آب‌انبارهای قدیمی نیز در ایجاد و گسترش آبکندها نقش داشته است.
