مهندسی و مدیریت آبخیز

بررسی اثرات تغییر کاربری اراضی بر شاخص جریان پایه، مطالعه موردی: حوزه آبخیز طالقان

رحیم کاظمی؛ حمید داودی؛ محمد جعفر سلطانی؛ امیر سررشته داری

دوره 5، شماره 1 ، اردیبهشت 1392، ، صفحه 1-8

https://doi.org/10.22092/ijwmse.2013.101761

چکیده

جریان پایه و شاخص مرتبط، به‌عنوان عامل مهمی در مدیریت بهینه آب محسوب می‌شود. عوامل متعددی در میزان جریان پایه و روند تغییرات آن نقش دارند، از جمله آنها میتوان به کاربری اراضی و پوشش گیاهی اشاره نمود که متأثر از دخالت مستقیم و غیرمستقیم انسان است. در این پژوهش، تغییرات کاربری اراضی در حوزه آبخیز طالقان با استفاده از تفسیر عکسهای ... بیشتر جریان پایه و شاخص مرتبط، به‌عنوان عامل مهمی در مدیریت بهینه آب محسوب می‌شود. عوامل متعددی در میزان جریان پایه و روند تغییرات آن نقش دارند، از جمله آنها میتوان به کاربری اراضی و پوشش گیاهی اشاره نمود که متأثر از دخالت مستقیم و غیرمستقیم انسان است. در این پژوهش، تغییرات کاربری اراضی در حوزه آبخیز طالقان با استفاده از تفسیر عکسهای هوایی، تصاویر ماهوارهای و کاربری اراضی در سه مقطع زمانی سالهای 1349، 1366 و 1381 مورد بررسی قرار گرفت. همچنین، شاخص جریان پایه با استفاده از جریان روزانه و فیلتر رقومی برگشتی لین و هالیک استخراج شد. سپس، از میانگین سالیانه به‌عنوان شاخص کل حوضه استفاده و روند تغییرات آن با روند تغییرات کاربری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان‌دهنده روند افزایشی تغییر کاربری اراضی از دیم و آبی به مرتعی بود. همچنین، سطح اراضی دیم و آبی به‌ترتیب، کاهش 73.32 و 60.87 درصدی از خود نشان دادند، در صورتی‌که برای اراضی مرتعی، افزایش 20.6 درصد نسبت به وسعت کاربریهای مشابه در سال مبنا (1349) به‌دست آمد. تأثیر تغییر کاربری در میزان شاخص جریان پایه نشانگر روند منفی شاخص با درصد تغییرات وسعت اراضی دیم بوده است. این شاخص با درصد تغییرات اراضی آبی نیز هم‌بستگی منفی را نشان داد. روند مثبت شاخص مذکور با درصد تغییرات اراضی مرتعی، حاکی از نقش مثبت این اراضی در افزایش شاخص جریان پایه است. نتایج پژوهش همچنین نشان داد، میانگین شاخص جریان پایه در دورههای مورد بررسی از 0.778 به 0.795 افزایش یافته است.

ارزیابی توان اکولوژیکی، به‌منظور توسعه پایدار، مطالعه موردی: ‏جلگه ساحلی هندیجان

حمید داودی؛ رحیم کاظمی

دوره 2، شماره 1 ، اردیبهشت 1389، ، صفحه 35-43

چکیده

استفاده از منابع آب و خاک از گذشته دور و توجه به محیط زیست و بهره‌برداری پایدار از سرزمین، در چند دهه گذشته، مورد توجه قرار گرفته است. در این میان، مناطق ساحلی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. در صورت وجود یک برنامه صحیح و پایدار برای بهره‌برداری از سواحل هر کشوری، این مناطق جزء مهم‌ترین و با ارزشترین منابع اقتصادی، سیاسی و ... بیشتر استفاده از منابع آب و خاک از گذشته دور و توجه به محیط زیست و بهره‌برداری پایدار از سرزمین، در چند دهه گذشته، مورد توجه قرار گرفته است. در این میان، مناطق ساحلی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. در صورت وجود یک برنامه صحیح و پایدار برای بهره‌برداری از سواحل هر کشوری، این مناطق جزء مهم‌ترین و با ارزشترین منابع اقتصادی، سیاسی و اجتماعی آن کشور محسوب می‌شوند. عدم توجه به آمایش سرزمین و نبود یک برنامه اصولی و کامل، باعث هدررفت منابع عظیم اکولوژیکی، بخصوص در سواحل جنوبی کشور، می‌گردد. این سواحل به علت دارا بودن منابع عظیم نفت و گاز، موجب جلب توجه بیش‌تر مدیران ارشد به این منابع شده است؛ تا حدی که منابع مهم و حیاتی آن‌ها از جمله منابع زیست محیطی، در درجه اهمیت کم‌تری قرار گرفته‌اند. برای بررسی این موضوع، جلگه ساحلی هندیجان به‌عنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب گردید که شرایط هدررفت سرمایه‌های ملی در آن به‌دلیل موقعیت جغرافیائی، دارای شدت بیش‌تری است و تجدید منابع اکولوژیکی به‌سختی قابل بازیابی است. سرمایههای طبیعی، نظیر آب و خاک، در معرض انواع فرسایش‌ و آلودگی‌ قرار دارد. هدف از این تحقیق، ارزیابی توان اکولوژیکی منطقه، به‌منظور دست‌یابی به یک برنامه آمایش سرزمین است تا با استفاده از آن به توسعه پایدار محلی دست یافت. جلگه ساحلی هندیجان با آنکه جزء مناطق گرم و خشک محسوب می‌شود، اما شرایط اقلیمی مناسب زمستانه، وجود رودخانه هندیجان، خور هندیجان و زمین های مسطح و ساحلی طولانی آن از عوامل مهم و مثبتی در راستای توسعه پایدار محلی محسوب می‌شوند. با استفاده از منابع مختلف کتابخانه‌ای و اطلاعات پایه توپوگرافی، زمین‌شناسی، خاک‌شناسی، پوشش‌گیاهی،‌ عکس‌های‌هوایی، تصاویر‌ ماهواره‌ای و پیمایش‌های میدانی، مدل‌های ویژه اکولوژیکی منطقه تهیه شد. سپس آمایش سرزمین در هفت اولویت کشاورزی، آبزی‌پروری، توسعه شهری و روستائی، حفاظت، مرتع‌داری و گردش‌گری صورت گرفت و مقایسه اولویت کاربری‌ها و شرایط بهینه آن‌ها تعیین شد. بر اساس نتایج حاصله،از 500 هزار هکتارعرصه مورد بررسی، 14.6درصد مستعد کشاورزی، 14.4 درصد قابلیت توسعه شهری و روستائی، 67 درصد قابلیت گردش‌گری گسترده، 14.8 درصد قابلیت گردش‌گری متمرکز، 40 درصد قابلیت آبزی‌پروری و 34.5 درصد قابلیت حفاظت را دارد.

مهندسی و مدیریت آبخیز

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 16 (1403)

دوره 15 (1402)

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 2 (1389)

دوره 1 (1388)

نویسنده = حمید داودی

بررسی اثرات تغییر کاربری اراضی بر شاخص جریان پایه، مطالعه موردی: حوزه آبخیز طالقان

چکیده

ارزیابی توان اکولوژیکی، به‌منظور توسعه پایدار، مطالعه موردی: ‏جلگه ساحلی هندیجان

چکیده