نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
2 استاد،گروه مرتع و آبخیزداری،دانشکده منابع طبیعی و کویر شناسی،دانشگاه یزد، یزد، ایران
3 استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، تهران، ایران
چکیده
مقدمه و هدف: شناخت آسیب‌ها و دلایل آنها در حوزه‌های آبخیز، گام اصولی و اساسی در مدیریت آبخیز است که زمینه‌ساز شناسایی راه‌کارهای مناسب و اجرای اقدامات هدفمند در این حوضه‌ها می‌باشد. هدف از این مطالعه، پاسخ‌های مدیریتی بهبود سلامت آبخیز سد ایلام با استفاده از رویکردDPSIR است.
مواد و روش: بدین منظور ابتدا از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی منابع و بازدید از حوزه آبخیز، عوامل هریک از مولفه‌های چارچوب DPSIR شناسایی شدند. نظرسنجی از 20 کارشناس و 20 آبخیزنشین براساس مقیاس لیکرت صورت گرفت، سپس از آزمون فریدمن به منظور اولویت‌بندی گویه‌ها از دیدگاه خبرگان و آبخیزنشینان استفاده شد.
یافته ها: طبق نتایج، در حوزه آبخیز سد ایلام پنج نیرو محرکه باعث ایجادشدن 34 فشار بر منابع آبخیز و فشارها نیز به نوبه خود باعث بوجودآمدن 11 وضعیت نابسامان در حوزه آبخیز شده است. وضعیت‌های موجود نیز 20 اثر ناخواسته را به‌دنبال داشته است. همچنین برای بهبود وضعیت موجود 32 پاسخ مدیریتی ارائه شد. در ادامه ماتریس روابط میان عوامل هر یک از مولفه‌های اصلی چارچوب DPSIR و اولویت‌بندی آنها از دیدگاه دو گروه کارشناسان و خبرگان انجام گرفت. طبق نتایج میزان تطابق اولویت‌های مشترک در میان 40 درصد از مهمترین اولویت‌ها به صورت 50 درصد برای نیرو محرک، 69 درصد برای مولفه فشار، 80 درصد برای مولفه وضعیت، 75 درصد برای مولفه اثر و 84 درصد برای مولفه پاسخ بوده است.
بحث و نتیجه گیری: نتایج این مطالعه حاکی از آن است که رویکرد DPSIR به‌عنوان یک چارچوب مناسب برای تحلیل علت و معلول مسائل زیست‌محیطی و منابع آبخیز ضمن شناسایی علل ریشه‌ای مشکلات، پاسخ‌های مدیریتی مناسب را برای توسعه برنامه‌های مدیریت جامع حوزه آبخیز در اختیار تصمیم‌گیران و برنامه‌ریزان قرار می‌دهد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Management Responses to Improve the Health of Ilam Dam Watershed Using the DPSIR Approach
نویسندگان [English]
- Ehsan Fathi 1
- MohammadReza Ekhtesasi 1
- Ali Talebi 2
- jamal mosaffaie 3
1 Department of Rangeland and Watershed Management, Faculty of Natural Resources and Desertology, Yazd University, Yazd, Iran
2 Rangeland and Watershed Department, Faculty of Natural Resources and Desertology, Yazd University, Yazd, Iran.
3 Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Tehran, Iran.
چکیده [English]
Introduction and Objective: Understanding the damages and their causes in watersheds is a fundamental and essential step in watershed management, setting the stage for identifying suitable solutions and implementing targeted actions in these areas. The objective of this study is to explore management responses to improve the health of the watershed using the DPSIR approach.
Materials and Methods: To this end, factors associated with each component of the DPSIR framework were initially identified through library research, resource review, and field visits to the watershed. A survey was conducted with 20 experts and 20 watershed residents based on the Likert scale, and then the Friedman test was used to prioritize the items from the perspective of experts and residents.
Findings: According to the results, five driving forces in the watershed have created 34 pressures on watershed resources, which in turn have led to 11 unfavorable conditions in the watershed. These conditions have also resulted in 20 unintended impacts. Additionally, 32 management responses were proposed to improve the current situation. A matrix of relationships among the factors for each main component of the DPSIR framework and their prioritization from the viewpoints of both groups, experts and stakeholders, was conducted. The results showed a match of 40% among the top priorities, with a 50% match for driving forces, 69% for pressures, 80% for state, 75% for impact, and 84% for response.
Discussion and Conclusion: The findings of this study indicate that the DPSIR approach serves as an effective framework for analyzing the causes and consequences of environmental and watershed resource issues. By identifying the root causes of problems, it provides appropriate management responses, enabling decision-makers and planners to develop comprehensive watershed management programs.
کلیدواژه‌ها [English]
- Cause and effect analysis
- Sustainable Development
- Water Conservation
- Comprehensive management
- Driving Forces
)