نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• امین صالح پور جم ¹
• جمال مصفایی ²

¹ پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

² دانشیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

در این مطالعه، اقدام به ساختاربندی مساله و شناسایی و اولویت‌بندی راه‌حل‌های بهبود سلامت آبخیز کال‌آجی مبتنی بر چارچوب DPSIR و آزمون‌های ناپارامتریک آماری شد. در مرحله نخست، شناسایی پیشران‌ها و فشارهای منتج به وضعیت سلامت آبخیز کال‌آجی و اثرات مربوطه از طریق مرور منابع و تحقیقات پیشین، بازدید از حوضه، مصاحبه با کارشناسان آگاه به مساله متشکل از کارشناسان ادارات منابع طبیعی، محیط زیست، آب منطقه‌ای، جهاد کشاورزی، سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان، اعضای هیئت علمی مراکز دانشگاهی و پژوهشی و نیز مصاحبه با جوامع محلی انجام شد. سپس، اقدام به تعیین راه‌کارهای بهبود وضعیت سلامت آبخیز کال‌آجی و حذف یا تعدیل اثرات نامطلوب مربوطه توسط کارگروه خبرگان شامل 26 نفر از دست‌اندرکاران و افراد مطلع محلی و کارشناسان آگاه به مسایل و مشکلات حوضه شد. در آخرین مرحله، بعد از تشکیل جدول DPSIR و شناسایی مولفه‌های مختلف این چارچوب در حوزه آبخیز کال آجی، اقدام به اولویت‌بندی و تعیین اهمیت هر یک از متغیرهای دسته‌بندی شده در ذیل مولفه‌های پنجگانه DPSIR شد. بدین منظور از پرسش‌نامه با طیف لیکرت به عنوان ابزار اندازه‌گیری استفاده شد. در این تحقیق، هر یک از متغیر‌ها به عنوان یک گویه در نظر گرفته شد و روایی پرسش نامه بر اساس نظرات خبرگان به تایید نهایی رسید. همچنین، از روش آلفای کرونباخ به منظور محاسبه میزان پایایی ابزار اندازه‌گیری استفاده شد. در این مطالعه، متغیرهای پرسش نامه بر اساس روش کدگذاری چند‌پاسخی، از نوع متغیرهای ترتیبی کیفی و منطبق با طیف لیکرت (خیلی کم (1)، کم (2)، متوسط (3)، زیاد (4) و خیلی زیاد (5)) بود، به طوری که اقدام به نظرسنجی از اعضای کارگروه خبره و تعیین اولویت گویه‌ها مبتنی بر آزمون‌ ناپارامتریک فریدمن شد. نتایج آزمون فریدمن نشان‌دهنده حضور تفاوت معنی‌دار میان اهمیت انواع متغیرهای شناسایی شده در ذیل مولفه‌های چارچوب DPSIR بود. بر این اساس، D5، P1، S2 و I3 به ترتیب به عنوان مهمترین پیشران، فشار، وضعیت و اثر اولویت‌بندی شدند.

کلیدواژه‌ها

• پیشران
• پیوندهای علّی
• تحلیل علّی
• روش ساختاربندی مساله
• رویکرد پیشگیرانه

عنوان مقاله [English]

Identifying and prioritizing reactive and proactive solutions to improve the health of the Kal-Aji watershed using the DPSIR framework and non-parametric statistical tests

نویسندگان [English]

• Amin Salehpour Jam ¹
• Jamal Mosaffaie ²

¹ Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran

² Associate Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran

چکیده [English]

In this study, problem structuring and identification and prioritization of solutions to improve the health of the Kal-Aji watershed were carried out based on the DPSIR framework and non-parametric statistical tests. In the first stage, the drivers and pressures resulting in the health status of the Kal-Aji watershed and the related impacts were identified through a literature review, a visit to the watershed, interviews with experts from the departments of natural resources, environment, regional water, the Agricultural Jihad, the Agricultural and Natural Resources Engineering Organization of Golestan, faculty members of academic and research centers, and interviews with local communities. Then, a working group consisting of 26 stakeholders, local knowledgeable individuals, and experts knowledgeable about the issues and problems of the watershed began to determine solutions to improve the health of the Kal-Aji watershed and eliminate or modify the related adverse impacts. In the last stage, after forming the DPSIR table and identifying the various components of this framework in the Kal-Aji watershed, the importance of each of the variables categorized under the five DPSIR components was prioritized and determined. For this purpose, a Likert-scale questionnaire was used as a measurement tool. In this study, each variable was considered as an item, and the validity of the questionnaire was finally confirmed based on the opinions of experts. Also, Cronbach's alpha method was used to calculate the reliability of the measurement tool. In this study, the questionnaire variables were based on the multiple-response coding method, qualitative ordinal variables and matched the Likert scale (very low (1), low (2), medium (3), high (4), and very high (5)), so that the opinion of the expert working group members and the determination of the priority of the items were based on the Friedman nonparametric test.

کلیدواژه‌ها [English]

• Causal analysis
• Causal links
• Driver
• Proactive approach
• Problem structuring method