نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
هیئت علمی/پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری
چکیده
جمع‌آوری و ذخیره‌سازی آب با کمترین تلفات از جمله اقدامات موثر برای توسعه‌ی منابع آب در نواحی با اقلیم خشک و نیمه‌خشک است. فناوری سد زیرزمینی، راهکاری مناسب برای توسعه منابع آب، در این‌گونه نواحی است. در این مقاله، امکان‌سنجی احداث سد زیرزمینی در زیرحوضه‌های غرب استان سمنان، با استفاده از تحلیل‌های سلسله‌مراتبی و سامانه اطلاعات جغرافیایی، ارائه می‌شود. با توجه به ماهیت، عملکرد و اهداف سدهای زیرزمینی و براساس مرور منابع انجام شده، شرایط، مشخصه‌ها و معیارهای لازم در زمینه انتخاب مکان مناسب برای احداث این نوع سازه‌های آبی زیرزمینی، مشخص شد. برای شناسایی نواحی دارای پتانسیل احداث سد زیرزمینی، از معیارها و مشخصه‌هایی با ماهیت زمین‌شناسی، هیدرولوژی، آب زیرزمینی، توپوگرافی و هندسی، استفاده شد. ابتدا، بعضی از نواحی یا توسط معیارهای مطلق حذف شدند و یا در طبقه‌بندی معیارهای تصمیم‌گیر، در رده نامناسب قرار گرفتند. با انتخاب معیارهای مطلق نظیر، حریم گسل (100 تا 200 متر)، حریم منابع آب ( 500 متر)، رتبه‌ی آبراهه (1 و 2)، درصد شیب (بیش از 8 درصد) و سنگ‌شناسی سازندهای زمین‌شناسی (آبرفت و لایه‌های دارای املاح )، به‌عنوان معیارهای حذفی، و با منطق بولین در بستر GIS، نواحی نامساعد به‌صورت سلسله‌مراتبی و گام به گام، حذف شدند. تمامی معیارهای تصمیم‌گیر و انتخابی، بعد از وزن‌دهی، با توجه به میزان تاثیر آن‌ها در ایجاد شرایط مساعد برای سازه‌ی مورد نظر، طبقه‌بندی و امتیازدهی داخلی شده و به‌صورت لایه اطلاعاتی در فرمت رستری با اندازه پیکسل 25 متر در محیط GIS، تهیه شد. بعد از حذف نواحی نامساعد توسط معیارهای حذفی، با روی‌هم گذاری لایه‌های مربوط به معیارهای طبقه‌بندی شده و جمع جبری امتیازات در هر ناحیه، نواحی مساعد مشخص و اولویت‌بندی شد. نتایج نشان داد که حدود 20 درصد از آبراهه‌ها در سطح حوضه‌های غرب استان سمنان دارای پتانسیل احداث سد زیرزمینی و ذخیره‌سازی و کنترل آب با کیفیت قابل قبول، است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Feasibility Study of UnderGroud Dam Constructing in the Sub-basins of Western Semnan Province Using Hierarchical Analyses and Geographic Information Systems
نویسنده [English]
- Alireza Majidi
Researcher staff - Soil Conservation and Watershed Management Research Institute
چکیده [English]
The protection and enhancement of water resources, as well as the collection and storage of water with minimal losses, are among the effective measures in areas with arid and semi-arid climates. Groundwater dam technology is recommended as a suitable solution for the management and development of water resources in these climates. This paper explores the feasibility of constructing a groundwater dam in the sub-basins of western Semnan Province using hierarchical analysis and geographic information systems (GIS). Based on the nature, performance, and objectives of groundwater dams, and through a review of the literature, the necessary conditions, characteristics, and criteria for selecting suitable locations for constructing these types of underground hydraulic structures were identified. To identify areas with the potential for groundwater dam construction, criteria and characteristics related to geology, hydrology, water resources, topography, and geometry were utilized. Initially, some areas were eliminated by absolute criteria or classified as unsuitable in the decision-making criteria. Using absolute criteria such as fault zones (100 to 200 meters), water source buffers (500 meters), stream rank (1 and 2), slope percentage (over 8%), and the lithology of geological formations (alluvial and gypsum and saline layers) as exclusion criteria, areas were hierarchically and stepwise eliminated using Boolean logic within the GIS framework. After weighting, all decision-making and selection criteria were classified and internally scored based on their impact on creating favorable conditions for the desired structure, and prepared as an information layer in raster format with a pixel size of 25 meters in the GIS environment. Following the elimination of unsuitable areas through exclusion criteria, prioritized suitable regions were identified by overlaying the layers related to the classified criteria and summing the scores in each area. Results showed that over 20% drainage of the surface area of the western Semnan Province has the potential for the
کلیدواژه‌ها [English]
- Abkhori
- Site selection
- Formation permeability
- Geology
- Zoning
- Exclusion criteria
- Underground dam
- Water resources
)