نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• بنفشه یثربی ¹
• مهری دیناروند ²

¹ استادیار، بخش تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران

² دانشیار، بخش تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران

چکیده

مقدمه
بخش چالش برانگیز احیای اراضی تخریب یافته در مناطق خشک تأمین رطوبت مورد نیاز برای افزایش تولید زی‌توده است. تأمین آب مورد نیاز می‌‌بایست بدون ایجاد فشار بیشتر بر منابع محدود آبی و بدون ایجاد تعارضات اجتماعی در منطقه صورت بگیرد. استفاده از رواناب حاصل از بارش و ایجاد بستر مناسب برای ذخیره آب روشی کارآمد در احیا و اصلاح مراتع به‌ویژه در مناطق بیابانی و خشک است. هدف از انجام این پژوهش ارزیابی تأثیر عملیات پیتینگ در احیاء پوشش گیاهی بومی در اراضی تخریب یافته و کانون‌های گرد و غبار جنوبی استان خوزستان واقع در شهرستان بندر ماهشهر است.
 
مواد و روش‌‌ها
 به‌منظور بررسی تغییرات پوشش گیاهی از روش ترانسکت-کوادرات استفاده شد. ابتدا به‌صورت تصادفی در وسط عرصه اجرای طرح دو ترانسکت در خلاف جهت یکدیگر و عمود به ردیف‌‌های پیتینگ و روی هر ترانسکت 15 پلات در نظر گرفته شد. در مجموع میزان تاج پوشش و گونه‌‌های گیاهی مستقر در پیتینگ‌‌ها در 30 پلات و 30 پلات هم در بین ردیف‌‌های پیتینگ به‌عنوان منطقه شاهد اندازه‌‌گیری شد. به‌منظور مقایسه پوشش گیاهی مستقر در پیتینگ‌‌ها و مناطق شاهد علاوه‌بر میزان تاج پوشش و تراکم گونه‌‌ها شاخص‌‌های غیرپارامتریک غنا و تنوع پوشش گیاهی با استفاده از نرم‌افزار Past محاسبه شدند. برای بررسی تأثیر احداث پیتینگ‌‌ها بر خاک منطقه در مجموع 60 نمونه خاک از مناطق اجرای پیتینگ و شاهد در سه عمق 30-0، 60 -30 و 60 تا 90 سانتی‌متر نمونه‌‌برداری و از نمونه‌‌ها کربن آلی، شوری و رطوبت در آزمایشگاه اندازه‌گیری شد. به‌منظور بررسی وجود تفاوت معنی‌دار بین پوشش گیاهی و ویژگی‌های نمونه‌‌های خاک موجود در عرصه‌های پیتینگ و شاهد پس از تایید نرمال بوده داده‌‌ها، از آزمون t جفت‌نشده استفاده شد.
 
نتایج و بحث
نتایج نشان داد که در اراضی پیتینگ تراکم گونه‌‌ای 81 درصد، تاج پوشش 14 برابر، شاخص تنوع شانون 82 و سیمپسون 67 درصد نسبت به اراضی شاهد رشد داشته است. همچنین، از میزان غالبیت پوشش گیاهی در اراضی پیتینگ حدود 60 درصد کاسته شده است و شاخص غیریکنواختی در پیتینگ 80 درصد رشد داشت. از نظر مقایسه وضعیت خاک در عرصه پیتینگ کاهش شوری در سه عمق مورد بررسی و همچنین تفاوت معنی‌‌دار در افزایش رطوبت عمق 60 تا 90 سانتی‌متر و افزایش 40 درصدی کربن آلی در عمق 0 تا 30 سانتی‌متر مشاهده شد.
 
نتیجه‌‌گیری
اجرای پیتینگ با ذخیره رطوبت به‌صورت موفقیت‌آمیزی توانسته است پوشش گیاهی بومی را احیا کند و وضعیت خاک را بهبود بخشد؛ به‌‌طوری‌که می‌‌توانند به‌عنوان حلقه اتصال اجزای مختلف در اکوسیستم عمل کنند.
 

کلیدواژه‌ها

• تاج پوشش
• تنوع
• سیمپسون
• شانون
• غالبیت
• غنا

عنوان مقاله [English]

Evaluating the effect of pitting operations on improving soil conditions and vegetation diversity

نویسندگان [English]

• Banafshe Yasrebi ¹
• Mehri Dinarvand ²

¹ Assistant Professor, Natural Resources Research Department, Khuzestan Agricultural and Natural Resources,Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Ahvaz, Iran

² Associate Professor, Natural Resources Research Department, Khuzestan Agricultural and Natural Resources,Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Ahvaz, Iran

چکیده [English]

Introduction
One of the key challenges in rehabilitating degraded lands in arid areas is ensuring adequate moisture to enhance biomass production. This water supply must be achieved without further straining the already limited water resources or causing social conflicts in the region. Utilizing runoff from rainfall and creating water storage systems is an effective method for restoring and improving pastures, particularly in desert and dry regions. This study aims to evaluate the impact of pitting on the restoration of native vegetation in degraded lands and dust emission hotspots in southern Khuzestan province, specifically in Bandar Mahshahr city.
 
Materials and methods
The transect-quadrat method was employed to investigate changes in vegetation cover. Two transects were randomly established in opposite directions and perpendicular to the rows of pitting within the study area. Each transect included 15 plots, resulting in a total of 30 plots in pitting areas and 30 plots in the control area (between the pitting rows). Canopy cover and plant species were measured in all plots. Additionally, vegetation richness and diversity indices were calculated using PAST software. To examine the impact of pitting on soil properties, 60 soil samples were collected from pitting and control areas at three depths: 0–30 cm, 30–60 cm, and 60–90 cm. Laboratory analyses were conducted to measure organic carbon, salinity, and moisture. An unpaired t-test, following a normality test, was used to assess significant differences in vegetation cover and soil characteristics between pitting and control areas.
 
Results and discussion
The results revealed that species density in pitting areas increased by 81%, canopy cover by 14 times, the Shannon diversity index by 82%, and the Simpson diversity index by 67%, compared to control areas. Conversely, the dominance index decreased by approximately 60%. In terms of soil conditions, salinity decreased across all three depths, while moisture significantly increased at a depth of 60–90 cm. Furthermore, organic carbon content increased by 40% at a depth of 0–30 cm.
 
Conclusions
The implementation of pitting has successfully restored native vegetation and improved soil conditions by enhancing moisture storage. Field observations indicate that pitting not only facilitates desert restoration by reintroducing and establishing valuable native species but also enhances soil quality. This approach demonstrates the potential of pitting to act as a critical link between various ecosystem components, promoting ecological balance and sustainability.

کلیدواژه‌ها [English]

• Diversity
• Iran
• Khouzestan
• Pitting
• Richness
• Shannon
• Simpson