نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سارا حشمتی ¹
• بیژن نظری ²
• محمد رضا نیکو ³

¹ دانشجوی دکتری منابع آب، گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

² دانشیار، گروه علوم و مهندسی آب، دانشکدةکشاورزی و منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)،

³ گروه مهندسی عمران و معماری، دانشکده مهندسی، دانشگاه سلطان قابوس، مسقط، عمان

چکیده

تغییرات اقلیمی و فعالیتهای انسانی دو عامل اصلی در تغییر رواناب هستند. هدف از این پژوهش، تعیین سهم هر کدام از عوامل تغییرات اقلیمی و فعالیتهای انسانی بر تغییرات رواناب‏های شوره‏زار دشت قزوین است. ارزیابی روند در مقادیر سالانة بارش، رواناب، دمای هوا و تبخیر و تعرق پتانسیل از سال ١٣٦٩ تا ١٣٩7 با آزمون من- کندال تعیین شد، نتایج نشان داد که رواناب روند کاهشی در سطح معنیداری 01/0 را نشان داد؛ درحالیکه دمای متوسط سالانة هوا در سطح معنیداری 01/ و تبخیر و تعرق پتانسیل در سطح معنیداری 1/0 روند افزایشی داشت. علیرغم کاهش بارش متوسط سالانه در سطح حوضه، هیچ روند آماری معنیدار بارش نداشت. در ادامه به‏منظور تعیین نقطه تغییر مقدار رواناب از آزمون پتیت استفاده شد، نتایج نشان داد که نقطة تغییر در سری رواناب سالانه براساس آزمون پتیت و روش منحنی تجمعی دوگانة بارش- رواناب، در سال 1375 است، سپس با استفاده از روش تحلیل حساسیت هیدرولوژیک مبتنی بر فرضیه بودیکو- ژانگ اثرات ارزیابی شده فعالیت‏های انسانی و تغییراقلیم بر تغییرات رواناب بررسی شد. نتایج نشان داد درصد تاثییر تغییر اقلیم و فعالیت‏های انسانی به‏ترتیب برابر ( 21/- میلیمتر معادل 2/161- درصد و 08/0 میلیمتر معادل 2/61) درصد است.

کلیدواژه‌ها

• تغییر اقلیم
• نقطه شکست
• فعالیت‏های انسانی
• فرضیه بودیکو
• شوره‌زار دشت قزوین

عنوان مقاله [English]

Separation of the contribution of climate change and human activities on the changes in river flow using the hydrological sensitivity analysis approach based on Budyko's hypothesis (Case study: Qazvin plain salt marsh)

نویسندگان [English]

• sara Heshmati ¹
• bijan nazari ²
• Mohammadreza Nikoo ³

¹ PhD Student, Department of Water science and engineering, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran

² Department of water science and engineering, Faculty of Agriculture, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran

³ Associate Professor, Department of Civil and Architectural Engineering, Faculty of Engineering, Sultan Qaboos University, Muscat, Oman

چکیده [English]

Climate change and human activities are the two main factors in the change of runoff. The purpose of this research is to determine the contribution of each of the factors of climate change and human activities on the changes in the runoff of Qazvin plain. The evaluation of the trend in the annual amounts of precipitation, runoff, air temperature, and evaporation and transpiration potential from 1369 to 1397 was determined by the Mann-Kendall test, the results showed that the runoff showed a decreasing trend at a significant level of 0.01; While the average annual air temperature was at a significant level of 0.1 and evaporation and transpiration potential was increasing at a significant level of 0.1. Despite the decrease in average annual precipitation at the basin level, there was no significant statistical trend of precipitation.Next, in order to determine the point of change in the amount of runoff, Pettit's test was used, the results showed that the change point in the annual runoff series is in 1375 based on Pettit's test and the double cumulative curve method of precipitation-runoff, then using the sensitivity analysis method Hydrologically, based on the Boudico-Zhang hypothesis, the evaluated effects of human activities and climate change on runoff changes were investigated. The results showed that the percentage of influence of climate change and human activities is (-21 mm equivalent to -161.2 percent and 0.08 mm equivalent to 61.2 percent) respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

• Climate change
• breaking point
• human activities
• Budiyko's hypothesis
• Qazvin plain salt marsh