نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مهدی حیات زاده ¹
• مهسا تشکری ²
• علی فتح زاده ³
• جواد چزگی ⁴
• اکرم بمانی خرانق ⁵

¹ استادیار گروه مهندسی طبیعت، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان.

² دانش آموخته کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان، ایران

³ دانشیار، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان، ایران

⁴ دانشگاه بیرجند

⁵ استادیار، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان، ایران

چکیده

احداث سد زیرزمینی به عنوان یکی از راه‌حل‌های تأمین آب در مناطق خشک که امکان دسترسی به منابع معمول، نظیر چاه و رودخانه دائمی وجود ندارد یا دارای منابع آبی اندکی می‌باشند، توصیه شده است. به همین منظور در پژوهش حاضر مکان‌یابی مناطق مستعد برای احداث این‌گونه سدها مورد بررسی قرار گرفت. محدوده مورد مطالعه حوزه آبخیز رودان در استان هرمزگان می‌باشد که به دلیل دارا بودن شرایط اقلیمی خشک و شرایط خاص زمین-شناسی می تواند از پتانسیل مناسبی برای ساخت سد زیرزمینی برخوردار ‌باشد. در پژوهش حاضر از طریق تلفیق مدل رقومی ارتفاع، خصوصیات توپوگرافی، خصوصیات زمین‌شناسی و خصوصیات هیدرولوژیکی در محیط GIS، تعداد هشت مکان اولیه بعنوان نقاط مستعد احداث سد زیرزمینی مشخص گردید. در ادامه پس از تشکیل ماتریس تصمیم با استفاده از مدل ویکور رتبه‌بندی، تعیین شاخص و انتخاب کوچکترین شاخص به‌عنوان بهترین گزینه صورت پذیرفت. طبق نتایج به ‌دست‌ آمده از بین هشت مکان اولیه تنها دو نقطه مناسب و سایر سایت‌های مستعد به علت فاصله از مراکز تمرکز جمعیتی و کشاورزی رد شدند. رتبه یک واقع در شرق شهر زیارتعلی با توجه به شرایط هیدرولوژیکی و توپوگرافی از جمله اینکه شیب در این سایت کمتر از 5 درصد است بعنوان یکی از بهترین مکان‌ها برای احداث سد زیرزمینی می‌باشد. اولویت دوم واقع در شمال بخش برنطین به‌دلیل قرارگیری در مجاورت روستای کم جمعیتی که آب آشامیدنی از طریق چاه تأمین می‌شود، به عنوان گزینه مناسب جهت احداث سد زیرزمینی در نظر گرفته شد. در سایت‌هایی که اولویت اول و دوم را به خود اختصاص داده‌اند از بین معیارهای مورد استفاده در پژوهش حاضر معیارهای نیازآبی، فاصله از روستا، پارامترهای PH و EC و کمیت آب بیشترین اهمیت را داشته‌اند. با نگاهی به محورهای انتخاب شده در پژوهش حاضر مشاهده می‌شود که بالاترین اولویت‌ها و با ارزش‌ترین محورهای انتخابی در سازندهای کواترنر قرار گرفته که این نکته می‌تواند بیان کننده صحت مکان‌نمایی سازه باشد.

کلیدواژه‌ها

• آبخوان
• سلسه مراتبی
• روش ویکور
• آب زیرزمینی
• رتبه بندی

عنوان مقاله [English]

Feasibility and Spatial Prioritization of Underground Dam construction in the Regions Arid and Semi-arid (Case study: Roodan Watershed)

نویسندگان [English]

• Mehdi Hayatzadeh ¹
• Mahsa Tashakori ²
• Ali Fathzadeh ³
• Javad Chezgi ⁴
• Akram Bemani Kharanagh ⁵

¹ Department of Nature Engineering, Faculty of Agriculture & Natural Resources, Ardakan University, Yazd, Iran

² Master's graduate, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Ardakan University, Iran

³ Associated Professor, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Ardakan University, Iran

⁴ University of Birjand

⁵ Assistant Professor, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Ardakan University, Iran

چکیده [English]

Construction of an underground dam it is recommended as one of the water supply solutions in arid areas that has access to common sources such as wells and permanent rivers, is not possible or have little water resources. Therefore, was investigated in this study, the location of areas prone to the construction of such dams. In this study, by combining digital elevation model, topographic features, geological and hydrological features in GIS, the number of eight initial locations were identified as potential points for underground dam construction. Then, after scoring the options, the decision matrix was formed and ranked using the Vikor model. According to the results obtained, out of the first eight places, only two suitable points and other potential sites were rejected due to the distance from the centers of population and agriculture. Rank one located in the east of Ziarat Ali city due to hydrological conditions and topography, including the slope of this site is less than 5% it is one of the best places to build an underground dam. The second priority is located in the north of Brentin due to its proximity to a sparsely populated village where drinking water is supplied from wells was considered as a suitable option for the construction of an underground dam.Looking at the selected axes in this study, it can be seen that the highest priorities and the most valuable selected axes are located in Quaternary formations this point can indicate the correct location of the structure in this study. Since the maximum water consumption of the region is in spring and summer therefore, by constructing an underground dam at the proposed sites and other similar areas in arid and semi-arid areas, can be compensated part of the water shortage and crisis in hot seasons.

کلیدواژه‌ها [English]

• Aquifer
• Hierarchical
• Vikor Method
• Groundwater
• Ranking