مهندسی و مدیریت آبخیز

با همکاری انجمن آبخیزداری ایران

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

راهنمای نویسندگان

راهنمایی دریافت کد ORCID

داوران

راهنمای عضویت در Publons

بررسی موانع مشارکت جوامع محلی در فرایند اجرای پروژه‌های آبخیزداری و منابع طبیعی، حوزه آبخیز آرپاچای، استان زنجان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار بخش تحقیقات اقتصادی- اجتماعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی،

2 استادیار بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی زنجان

3 استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

مقدمه
از جمله مشکلات مهم در فرایند اجرا و نگهداری ‏پروژه‌های آبخیزداری و منابع طبیعی، عدم مشارکت و ‏همکاری موثر آبخیزنشینان است. بر این اساس، توجه به عوامل بازدارنده و همچنین، شناسایی راهکارهای تقویت مشارکت جوامع محلی در فرایند اجرای پروژه‌های آبخیزداری و منابع ‏طبیعی، امری ضروری و اجتناب ‌ناپذیر است. این پژوهش، با هدف شناخت ویژگی‌های ‏اجتماعی-اقتصادی جوامع محلی، شناسایی شاخص‌‌های موثر بر کاهش موانع و افزایش ‏مشارکت مردمی در اجرای طرح‌های منابع طبیعی و ‏آبخیزداری، شناخت انتظارات و نیازهای جامعه محلی و ‏در نهایت، ارائه راهکارهای علمی و فنی با هدف ‏افزایش میزان مشارکت مردمی، در منطقه پایلوت آرپاچای شهرستان زنجان انجام شده است.
مواد و روش‌ها
در این پژوهش، چهار شاخص‌ تاثیرگذار اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی، طبیعی و مدیریتی، با 40 زیرشاخص تعیین و دسته‌بندی شدند. اطلاعات لازم به‎‌صورت پیمایشی و با استفاده از ‏ابزار پرسشنامه، مصاحبه و نشست‌‌های متعدد با افراد جامعه و خبرگان محلی، جمع‌‌آوری شد. برای تعیین حجم نمونه از رابطه کوکران، برای تجزیه و تحلیل داده‌‌ها از نرم‌افزار SPSS استفاده شد. همچنین، برای بررسی روایی پرسشنامه از آلفای کرون باخ، از تحلیل عاملی به‌منظور کاهش و دسته‌بندی متغیرهای تاثیرگذار بر عدم مشارکت مردم در پروژه‌‌های آبخیزداری، استفاده شد.
نتایج و بحث
نتایج نشان داد که شش عامل در مجموع به میزان 64.4 درصد، از واریانس متغیر وابسته را تبیین می‌کنند و  متغیر آموزش و اطلاع‌رسانی در سطح محلی، به‌عنوان موثرترین عامل شناخته شد که 29.79 درصد از واریانس متغیر وابسته را تبیین کرد. پس از آن، عوامل بهبود درآمد و معیشت روستاییان با 19.24 درصد، تنوع‌ فعالیت‌های اقتصادی و بهبود عملکرد با 18.93 درصد، تقویت اقتصاد محلی با 13.92 درصد، مدیریت طرح‌های آبخیزداری با 11.34 درصد و مدیریت منابع طبیعی با 4.3 درصد، به‌ترتیب در اولویت دوم تا ششم قرار گرفتند.
نتیجه‌گیری
در مجموع، می‌توان این ‌گونه بیان کرد، نبود اطلاع و آگاهی جامعه محلی از جنبه‌ها و منافع مثبت اقتصادی، اجتماعی، طبیعی و فنی حاصل از اجرای پروژه‌های منابع طبیعی و آبخیزداری در محدوده زیست و تولید آن‌ها، یکی از موانع مهم در عدم مشارکت و محقق نشدن اهداف پیش‌بینی‌شده در اجرای پروژه‌های آبخیزداری و منابع طبیعی در محدوده مورد مطالعه است. بر این اساس، توجه و تاکید بر موضوع اعتمادسازی و افزایش میزان اعتماد اجتماعی، به اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری، در فرایند اجرا و موفقیت پروژه‌ها، نقش بسزایی دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the obstacles to the participation of local communities in the process of implementing watershed and natural resources projects, Arpachai Watershed, Zanjan Province

نویسندگان [English]

  • Alireza Rabet 1
  • Ghobad Rostamizad 2
  • Amin Salehpour Jam 3

1 Assistant Professor Economic, Social and Extension Research Department, Zanjan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Zanjan, Iran

2 استادیار بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی زنجان

3 Assistant Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran

چکیده [English]

Introduction
One of the important problems in the process of implementing and maintaining watershed projects and natural resources is the lack of effective participation and cooperation of watershed residents. Based on this, it is necessary and inevitable to pay attention to the inhibiting factors and also to identify ways to strengthen the participation of local communities in the process of implementing watershed and natural resources projects. This research, was done with the aim of knowing the socio-economic characteristics of local communities, identifying indicators that are effective in reducing obstacles and increasing people's participation in the implementation of natural resources and watershed projects, knowing the expectations and needs of the local community and finally, scientific and technical solutions have been presented to increase the level of public participation in Arpachai pilot area of ​​Zanjan Province .
 
Materials and methods
In this study, four influential indices, including social-cultural, economic, natural, and managerial, were identified and categorized with 40 sub-indices. Necessary information was collected through surveys, questionnaires, interviews, and multiple sessions with community members and local experts. The sample size was determined using the Cochran formula, and the collected data were analyzed using SPSS software. Also, to check the validity of the questionnaire from Cronbach's alpha, factor analysis was used in order to reduce and categorize the variables affecting people's non-participation in watershed management projects.
 
Result and discussion
The results showed that six factors explain 64.4% of the variance of the dependent variable and the education and information variable at the local level was recognized as the most effective factor that explained 29.97% of the variance of the dependent variable. Following that, the factors of improving the income and livelihood of villagers with 19.24%, diversity of economic activities and improving performance with 18.93%, strengthening the local economy with 13.92%, management of watershed projects with 11.34% and natural resources management with 4.3% were placed in the second to sixth priority, respectively.
 
Conclusion
In general, it can be said that the lack of information and awareness of the local community about the positive economic, social, natural and technical aspects and benefits resulting from the implementation of natural resources and watershed management projects in the area of their living and production is one of the important obstacles in the lack of participation and failure to achieve the anticipated goals in the implementation of watershed and natural resources projects in the study area. Based on this, attention and emphasis on the issue of building trust and increasing the level of social trust in the General Administration of Natural Resources and Watershed Management plays a significant role in the process of implementation and success of projects.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Economic
  • Factor analysis
  • Integrated watershed management
  • Local communities
  • Managerial
  • Social
  • Technical
مراجع
Agidew, A., Singh, K.N., 2018. Participation in watershed management programs in the northeastern highlands of Ethiopia: a case study in the Teleyayen Sub-Watershed. Ecolog. Process. 15, 7-15.
Bagdi, G.L., Kurothe, R.S., 2014. People’s participation in watershed management programs: evaluation study of Vidarbha region of Maharashtra in India. Int. Soil Water Conserv. Res. 3, 57-66.
Basiry, Z., Rostami, N., Salehpour Jam, A., 2020. Identification and prioritization of effective indicators on preventing sustainable participation of rural societies in combating desertification plans, case study: Mousian region, Dehloran. J. Spati. Analys. Environ. Hazards 7, 47-60. 
Davudirad, A., Salehpour Jam, A., Najmi, M., Akhondi, O., 2021. Identifying and prioritizing effective factors in preventing participation of rural societies in watershed management projects: a case study of Bozijan Watershed, Markazi Province. Desert Ecosys. Eng. J. 10, 52-64.
Dejene, Teressa., 2018. Community participation on watershed management program, the cace of Gemechis district, Oromia, Ethopia. Civ. Eng. Environ. Syst. 10(9):10-17.
Elyasi, A., Shahedi, K., Rastgar, S., 2018. Effective factors on stakeholders’ willingness to participate at watershed management projects in Hezarkhani Watershed. J. Watershed Manag. Res. 8, 259-270.
Ghahari, G.R., Soleimanpour, S.M., Salehpour Jam, A., Noroozi, A.A., Nekooeian, G.A., 2021. Prioritizing affecting factors on barriers sustainable non participation of rural communities in aquifer management projects from a beneficiary's perspective in Bishezard Watershed of Fars Province. J. Watershed Manag. Res. 12, 202-211.
Joshi, PK., Wani Suhas, P., Sreedevi, TK., Shaheen, FA., 2008. Impact of watershed program and conditions for success. Global Theme on Agroecosystems Report No. 46, Patancheru, 502 pages.  
Larson, K., Lach, D., 2008. Participants and non-participants of place-based groups: an assessment of attitudes and implications for public participation in water resources management. J. Environ. Manage. 88, 817-830.
Maleki, M., Dehghani bidgoli, R., Ghane Moghadam, R., 2018. Investigating the effects of natural resources and watershed management plans implemented with the participation of field operators in rural development, case study: Gharehiran Basin of the Nir City of Ardebil Province. Rural Dev. Strateg. 5, 347-367 (in Persian).
Mohammadi Golrang, B., Lai, F.S., Sadeghi., S.H.R., 2017. Evaluation of variables affecting people's participation in soil pasture and watershed management projects, case study: Kouskabad Watershed in Khorasan Razavi. J. Res. Rural Plan. 6, 49-68 (in Persian).
Mosaffaie, J., Salehpour Jam, A., 2021. Prioritization of factors preventing participation of rural people in soil and water conservation projects in Vers Watershed.      J. Agric. Sci. Technol. 23, 975-986. (in Persian).
Mosaffaie, J., Salehpour Jam, A., Soltani, M.J., 2020. Identification and prioritization of effective factors on preventing participation of rural societies in watershed management plans, case study Niarij Watershed of Qazvin Province. J. Watershed Manag. Res. 11, 121-131 (in Persian).
Peykeghalam, 2022. The importance of implementing watershed projects in the country. https://peykeghalam.ir (accessed 25 Jun 2020) (in Persian).
Rabet, A.R., Salehpour Jam, A., Einali, J., Ainollahi, M., Cheraghi, M., Aghajanlou, F., Rostamizad, G., Abdinejhad, P., 2021. Investigation of obstacles and providing strategies for improving the participation of local communities in the process of implementation of a comprehensive watershed management projects in Zanjan Province, case study: Arpachai Watershed. Tehran: Agricultural Research, Education and Extension Organization, The Office of Economic Affairs (in Persian).
Rabet, A.R., Ghoddosi, J., Bagherian, R., Abdinejhad, P., Jalilkhani, B., 2006. Study on the socio-economic effects of plemented watershed management activities in Zanjan Rud Watershed. Tehran: Agricultural Research, Education and Extension Organization, The Office of Economic Affairs (in Persian).
Rahimzadeh, H., Chahrmchian, M., 2019. The role of villagers' attitudes to watershed plans on their participation, case study: Saeed Abad Kiasar Watershed. Rural Dev. Strateg. 6, 75-88 (in Persian).
Rahmani Rad, M.R., Mohammadi Ostadkalayeh, A., Heshmatpour, A., Abbasi, M., 2018. Identification and analysis of the factors affecting the participation of rural people in natural resources projects via Q-methodology, Caspian hyrcanian forests project. J. Plant Ecosyst. Conserv. 6, 77-92 (in Persian).
Salehpour Jam, A., Sarreshtehdari, A., Tabatabaei, M., 2018. Prioritizing preventing factors affecting on stakeholders' participation in watershed plans based on experts' idea, case study: watershed area surrounding city of Tehran. Watershed Engineering and Management 9, 441-450 (in Persian).
Salehpour Jam, A., Tabatabaei, M.R., Mosaffaie, J., Soltani, M.J., Shadmani, A.R., 2020. Barriers to participatory implementation of soil conservation projects: perspectives and priorities. Environ. Sci. Policy. 131, 36-45 (in Persian).
Salehpour Jam, A., Rasooli, F., Sarreshtehdari, A., Mosaffaie, J., Kianian, M.K., 2020. Prioritization of preventing social indices affecting on peoples' participation in natural resources plans using AHP method and nonparametric tests. J. Watershed Manag. Res. 12, 330-339 (in Persian).
Shamsoddini, S., Emami, N., Bahmani, S., 2019. Analyzing effective factors on rural participation in watershed management activities, case study: Cheshmeh Zainal Broujen. Iran J. Watershed Manage. Sci. Eng. 13, 102-111 (in Persian).
Soleimanpour, S.M., Salehpour Jam, A., Noroozi, A.A., Khalili, N., Keshavarzi, H., 2019. Experts viewpoints on prioritizing factors affecting lack of sustainable participation of rural communities in watershed management projects on the Moradabad Watershed Meymand the Province of Fars. J. Watershed Manag. Res. 3, 62-53 (in Persian).
Soleimanpour, S.M., Hatami, A., Ghahari, G.R., Marandi, H.H., Keshavarzi, H., 2021. Identification and prioritization of plants for conservation and stabilization of marls, case study: Tanghesorkh Watershed, Fars Province. J. Water Soil Manage. Model. 1, 1-13 (in Persian).
Soleimanpour, S.M., Hosseini Marandi, H., Salehpour Jam, A., Tabatabaei, M.R., Rousta, M., Keshavarzi, H., 2020. Prioritizing the affecting factors on nonparticipation of rural communities in watershed management projects from a stakeholders viewpoint, case study: Gheshlagh Watershed, Fars Province. Extension Dev. Watershed Manage. 7, 64-75 (in Persian).
مهندسی و مدیریت آبخیز
دوره 15، شماره 4
آذر 1402
صفحه 622-638
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار